Hoe?

Als docent heb je een belangrijke rol bij het ondersteunen met het ontwikkelen van zelfstudievaardigheden. Een aantal aandachtspunten hierbij zijn:

• Geef altijd duidelijk aan wat studenten moeten voorbereiden én waarom. Bij zelfstudie is structuur cruciaal voor studenten, zodat de mentale energie in de stof en niet in onduidelijkheden gaat zitten.
• Geef de studenten materiaal om online te studeren (video’s bekijken, artikelen lezen, een probleem oplossen, een online quiz maken etc.) dat relevant is voor de volgende bijeenkomst.
• Door het aanbieden van verschillende materialen en activiteiten leren studenten beter. Denk hier aan het kennisclips, literatuur, opdrachten maken of zelfstandig te oefenen met praktijkproblemen.

Meer dan kennisoverdracht

Zelfstandig kennis verwerven kan ook bij vaardigheden of persoonlijke groei. Studenten leren veel van mensen uit het werkveld, interviews met professionals of het organiseren van een werkbezoek. Hoe verder in de studie hoe meer studenten geacht worden zelfstandig kennis te verwerven. Bijvoorbeeld zoals het uitvoeren van een eigen veldonderzoek (zoals het houden van interviews) of literatuuronderzoek/deskresearch (zoals het zoeken van relevante wetenschappelijke artikelen). Om deze taken uit te voeren hebben studenten duidelijke instructies nodig.

Lesmodules moeten voortbouwen op de stof die de studenten zelfstandig hebben bestudeerd. Het is belangrijk dat studenten zien dat ze zich moeten voorbereiden om het college te kunnen volgen. Een aantal aandachtspunten voor colleges met als doel kennisoverdracht zijn:

• Geef een korte samenvatting van de stof om de kennis te activeren, maar treed niet te veel in details. Als de theorie in het college nogmaals wordt uitgelegd, kan dit de motivatie voor zelfstudie negatief beïnvloeden; de voorbereiding van de student voelt dan als overbodig.
• Zorg voor voldoende interactieve werkvormen waardoor het er een duidelijk voordeel is voor studenten om deel te nemen aan het college ten opzichte van het bekijken van de opname. Hoe reageer je op vragen? Reageer je open en uitnodigend of krijgen studenten meer het gevoel dat je je ergert dat ze deze vraag stellen?
• Zorg dat de audio klopt en dat je studenten je – letterlijk – kunnen verstaan. Dit geldt niet alleen voor de geluidskwaliteit, maar ook voor je spreektempo en articulatie. Waarschijnlijk horen je studenten dit voor het eerst. Geef ze de tijd!
• Zorg voor pauzes tussen je zinnen – en vooral tussen verschillende onderwerpen. Laat studenten nadenken over wat ze hebben gehoord en dit voor zichzelf samenvatten. Laat na een vraag voldoende tijd voor studenten om na te denken, geef niet meteen de eerste de beurt. Maar geef ook studenten die minder snel zijn tijd om een antwoord te formuleren.
• Het maken van een goede PowerPointpresentatie is niet zo eenvoudig als het lijkt, waarschijnlijk ken je dat uit eigen ervaring. Uit onderzoek van R.A. Mayer van 2017 blijkt bijvoorbeeld dat de capaciteit voor het verwerken van nieuwe informatie beperkt is, dus maakt je slides niet te vol. Wil je meer informatie kijk dan eens op Mayers - principles.

Tijdens een werkgroep hebben studenten de mogelijkheid om onderling kennis uit te wisselen en deze toe te passen op opdrachten en praktijkproblemen. Of ze oefenen gezamenlijk met vaardigheden voor de beroepspraktijk. De rol van docent is hierbij ondersteunend en het aanzetten tot (zelf-)reflectie om op die manier de verankering van kennis en inzicht in eigen kunnen te vergroten. Een aantal aandachtspunten voor begeleiding van werkgroep of practica:

• Geef de studenten duidelijke instructies wat ze moeten kunnen of welke stof ze moeten beheersen, bijvoorbeeld door het maken van een quiz in Brightspace voordat ze in de werkgroep aan de slag kunnen. Laat ze ook weten welke opdrachten ze moeten maken, zodat ze zich daarop kunnen voorbereiden. Onduidelijkheid over wat er moet gebeuren gaat ten koste van de tijd en energie die er is voor het leren. Zorg dat in de leeractiviteiten (zelfstudie of hoorcollege) voorafgaand aan de werkgroep of practicum ook de stof is behandeld die studenten moeten gaan toepassen.
• Het doel van de bijeenkomsten is de studenten voor te bereiden op de beroepspraktijk. Laat studenten daarom eerst met medestudenten overleggen, vragen stellen in een discussieforum en dan eventueel overgebleven vragen meenemen naar een college, waar je dan als docent de mogelijkheid hebt om de vraag voor iedereen toe te lichten.
• Iets uitleggen aan anderen is een geweldige manier om te leren, vooral als je iemand anders zijn/haar vraag moet beantwoorden en daarmee concepten in je eigen woorden moet uitleggen. Laat de studenten om de beurt een sleutelbegrip/oefening presenteren aan de rest van de groep en vragen beantwoorden. Als het een oefening is, kunnen studenten uitleggen hoe ze het hebben opgelost en waar ze vastliepen.
• In het ontwerp van module wordt natuurlijk rekening gehouden met een logisch opbouw van theorie en opdrachten, maar wees als docent altijd alert op een eventuele mismatch tussen het ontwerp en de uitvoering. Studenten leren het meest van een uitdagend probleem wat ze nog niet eerder hebben opgelost. Van een te makkelijk probleem leert een student weinig en van een te moeilijk probleem kan een student gefrustreerd of gedemotiveerd. Als de studenten een nieuw probleem actief moeten oplossen, laat dan aan de hand van een voorbeeld zien hoe ze verder moeten. Dit geeft de student een startpunt en verlaagt de cognitieve belasting (worked example effect). Nadat studenten een probleem actief hebben opgelost, kun je:
• Verzamel van vragen en ‘vastgelopen’ momenten
• Het probleem samen met de studenten doorlopen. Op die manier verankeren de studenten de oplossingsstrategie beter en kunnen “toevalligheden” worden vermeden.

Reflectie en feedback zijn essentiële onderdelen van het leerproces van studenten. In alle type leeractiviteiten zou idealiter aandacht zijn voor reflectie en feedback. Hoe kleiner de groep hoe makkelijker het is om studenten gericht feedback te geven. Maar ook tijdens een hoorcollege kun je reflectie en feedback een plek geven. Mogelijke werkvormen voor reflectie en feedback tijdens leeractiviteiten:

• Laat studenten na een stuk theorie voor zichzelf een samenvatting of een mindmap maken. Vraag af en toe een student om de samenvatting te delen met de groep of in groepjes.
• Het bedenken van tentamenvragen of opdrachten en uitwerkingen geeft inzicht in hoeverre studenten de concepten hebben begrepen en of ze alle belangrijke concepten hebben opgepakt.
• Quizzen met korte open antwoorden aan het eind van een college kunnen input geven voor het volgende college om misconcepties te bespreken.
• Met FeedbackFruits kun je studenten het werk van zichzelf en van anderen laten beoordelen en van feedback laten voorzien.