Portret De Synergieschool

Het begon allemaal met het gegeven dat binnen een Limburgs schoolbestuur twee scholen met huisvestingsproblemen te maken kregen, wat aanleiding was om samen te gaan in één gebouw. Het samengaan van de twee scholen en twee typen onderwijs werd aangegrepen om een geheel nieuwe school te ontwerpen, gebaseerd op een gezamenlijk ontwikkelde onderwijsvisie.

Het gebouw werd herontworpen om bij te dragen aan de nieuw ontwikkelde visie van de Synergieschool. Deze visie moest een antwoord geven op de uitdagingen die het geven van passend onderwijs aan een zeer diverse leerlingpopulatie stelt. Centraal in de visie is dat alle leerlingen welkom zijn, dat het onderwijs zoveel mogelijk aansluit bij de behoeftes en de belangstelling van het kind, en dat leerlingen zelf regie voeren over hun leerproces. De school geeft daarmee passend onderwijs in de vorm van gepersonaliseerd sociaal leren. Het gebouw is daarom zo ontworpen dat grote groepen kinderen er samen onderwijs kunnen volgen en dat er veel uiteenlopende leerruimtes te vinden zijn.
De organisatiestructuur van de Synergieschool bestaat uit twee directeuren, vier unitregisseurs, 23 leraren (coaches), vier IB-ers, vier klassenassistenten en twee vakleerkrachten gymnastiek. De unitregisseurs zijn ook coach. Verder heeft de school diverse gespecialiseerde zorgmedewerkers in huis, zoals een orthopedagoog, speltherapeut en logopedist. Tot slot werken op de school twee conciërges, een IT-specialist en drie administratief medewerkers.

Omdat het onderwijsconcept nadrukkelijk vraagt om samenwerking tussen leraren en om community based leiderschap ruimen we in dit voorbeeld wat meer plaats in voor het beschrijven van het concept:
Binnen de Synergieschool zijn leerlingen op leeftijd opgedeeld in vier units: kleuters, kinderen van 6 tot 8 jaar, kinderen van 8 tot 11 jaar en een unit met de oudste kinderen. Elk van de vier units wordt begeleid door een team van ongeveer 6 tot 8 collega’s bestaande uit coaches (leraren), een IB-er, klassenassistenten en een unitregisseur. Binnen de units zijn leerlingen onderdeel van een stamgroep waarbinnen alle leerlingen door elkaar zitten. Alle kinderen zijn welkom en volgen samen onderwijs, er wordt dus geen onderscheid gemaakt tussen speciaal en regulier onderwijs. Iedere stamgroep heeft een coach die verantwoordelijk is voor de leerlingen. De stamgroep start iedere dag samen en ze sluiten de dag samen af.

Iedere unit volgt onderwijs in een eigen grote leerruimte. Coaches staan dus in direct contact tot elkaar. Een leerruimte heeft ongeveer de totale oppervlakte van drie of vier standaard lokalen en kent verschillende kleinere hoeken om onderwijs te verzorgen maar ook stilteruimtes, zelfwerkplekken en een afgesloten ruimte voor directe instructie. In de leerruimtes volgen leerlingen workshops die verschillende vormen kunnen aannemen en waarin allerlei inhoudelijke onderwerpen behandeld worden. Een workshop duurt 30 minuten en leerlingen kunnen elke week aangeven welke workshops zij willen volgen. Tijdens de workshops maken de coaches zo min mogelijk gebruik van vaststaande methodes en ontwerpen zij de workshop zodanig dat het aansluit bij de behoeftes en het niveau van de kinderen. Daarbij maken de coaches soms gebruik van thema’s die gedurende 6 weken op de agenda staan. Het betekent niet dat de Synergieschool helemaal geen methodes gebruikt. Het streven is vooral dat niet de methode maar de behoeftes van de leerling leidend is.

De centrale plek waar collega’s van de Synergieschool samen leren is tijdens het unitoverleg dat bij de meeste units iedere dag plaats vindt. Soms met een vooropgestelde agenda, soms in een vrije vorm. In het eerste jaar waarin de synergieschool operationeel was waren de leervraagstukken van coaches vooral gericht op het primaire proces en op de samenwerking als team op een grote groep leerlingen. De collega’s van de Synergieschool hebben zich uitermate diepgaand en snel ontwikkeld om met deze vraagstukken om te gaan. De belangrijkste manier waarop zij dat deden was door direct overleg in de leerruimte (tijdens en rondom de workshops) en tijdens het dagelijkse unitoverleg. Het unitoverleg is niet alleen de plek om bijzonderheden te bespreken, afspraken te maken en feedback te geven maar het zorgt ook voor verbinding. Bovendien is het een plek waar je met elkaar kunt reflecteren op de visie van de school: doen we het nog zoals we het willen doen?

Naast het unitoverleg zijn er inmiddels ook unit-overstijgende ontwikkelgroepen waarin coaches aan thema’s werken die de hele school aangaan. Deze zijn na ongeveer een jaar in het leven geroepen omdat de behoefte bij collega’s ontstond om ook de collega’s van andere units te ontmoeten en samen te werken. Voor die tijd waren de collega’s sterk gericht op het onderwijs binnen hun eigen unit.

Een aantal condities in de werkomgeving van de Synergieschool lijken ondersteunend aan de collectieve leercultuur en aan community based leadership:

• De samenwerking in het primaire proces: Op de Synergieschool zijn coaches als team verantwoordelijk voor het ontwerpen, verzorgen en verbeteren van het onderwijs, coaches kiezen daarbij eigen specialisaties. Die werkpraktijk maakt het onvermijdelijk om van elkaar te leren en onderling invloed uit te oefenen. In de leerruimtes ben je samen verantwoordelijk en dus op elkaar aangewezen.
• De kenmerken van de leerlingpopulatie: De diverse leerlingenpopulatie brengt vraagstukken met zich mee die je het beste samen kunt oppakken. Het werken rond thema’s en de gerichtheid op zelfsturing en talenten van leerlingen vragen om onderlinge afstemming en gezamenlijk ontwerpen.
• De fysieke omgeving: De fysieke omgeving nodigt uit èn maakt het noodzakelijk om af te stemmen en te overleggen. Leraren zitten niet opgesloten in hun eigen lokaal, maar werken samen in de centrale ruimte van een unit.
• Gespreid leiderschap: De totale leiderschapspraktijk in de organisatie kenmerkt zich door een dynamisch samengaan van formele leiders (schoolleiders) en role based teacher leaders (unitregisseurs ) die beide community based teacher leadership ondersteunen. Een interessante vervolgvraag in deze nog kort bestaande school is hoe de rol van unitregisseur zich zal ontwikkelen. Zal het een statische rol blijken of wordt het een rol die van tijd tot tijd zou kunnen wisselen tussen collega’s zoals bij Het Talent is gebeurd?