Maatwerk in Leren en Instructie
Leraren in het primair en voortgezet onderwijs ervaren dat de verschillen tussen leerlingen toenemen. De samenstelling van de schoolpopulatie wordt diverser en de huidige generatie leerlingen heeft meer dan voorheen specifieke interesses en behoeften. Daar komt nog bij dat op schoolniveau problemen sneller en beter gesignaleerd en gediagnosticeerd worden, waardoor eventuele verschillen tussen leerlingen scherper in beeld komen.
Scholen krijgen daarnaast steeds vaker te maken met mondige ouders die almaar hogere eisen stellen aan het verzorgen van afstemmend onderwijs voor hun kind. Deze ontwikkelingen dwingen in feite iedere school zich te bezinnen op het klassikale model van docentgestuurde kennisoverdracht en na te denken over onderwijsvormen die beter aansluiten bij de talenten van individuele leerlingen.
Lector
Prof. dr. Ron Oostdam is lector Maatwerk in Leren en Instructie en onderzoeksdirecteur van het Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam. Daarnaast is hij als bijzonder hoogleraar Onderwijsleerprocessen geaffilieerd aan het ‘Research Instituut of Child Development and Education’ van de Universiteit van Amsterdam.
Associate lector
Izaak Dekker is associate lector Didactiek en Curriculumontwikkeling Hoger Onderwijs, verbonden aan het lectoraat Maatwerk, leren en instructie. Als associate lector richt Izaak zich op het uitvoeren van onderzoek naar het onderwijs op de HvA. Doel van het associate lectoraat is een bijdrage te leveren aan het lerend vermogen van hoger onderwijsinstellingen.
Maatwerk kern van goed onderwijs
Vanuit het lectoraat is maatwerk in het onderwijs gedefinieerd als het afstemmen van de onderwijsleersituatie op verschillen tussen leerlingen. Uitgangspunt daarbij is dat elke leerling unieke ontwikkelingskansen heeft en dat het onderwijs tegemoet moet komen aan zulke onderlinge verschillen tussen leerlingen. Goed onderwijs is zo ingericht dat het elke leerling tot zijn recht laat komen zodat elke leerling zich op zijn plaats voelt. Volgens deze visie is maatwerk de kern van goed onderwijs. Binnen het lectoraat wordt wetenschappelijke kennis en praktijkgerelateerde inzichten verzameld, ontwikkeld en toepasbaar gemaakt zodat (aankomende) leraren in het po en vo onderwijs op maat kunnen verzorgen voor leerlingen met uiteenlopende achtergronden, specifieke onderwijsbehoeften en ontwikkelingsmogelijkheden.
Flexibele instructie en leertijden
Het uitgangspunt dat leerlingen onderling verschillen, impliceert tevens dat het hanteren van flexibele instructie- en leertijden een conditio sine qua non is voor goed onderwijs. Het leveren van maatwerk in het onderwijs, gericht op de mogelijkheden en behoeften van leerlingen, is onmogelijk als er niet flexibel wordt omgegaan met de benodigde onderwijstijd. Niet elke leerling kan vooraf vastgelegde onderwijsdoelen binnen dezelfde tijd bereiken. Leerlingen verschillen onderling nu eenmaal qua cognitieve vermogens, en bij elke leerling moet rekening worden gehouden met specifieke factoren die het leerproces beïnvloeden.
Referentieniveaus en onderwijstijd hangen sterk met elkaar samen. Om te zorgen dat zoveel mogelijk leerlingen de voor hen haalbare referentieniveaus bereiken, moeten scholen hun instructie- en leertijden variëren afhankelijk van de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. Wie dat uitgangspunt niet onderschrijft, moet accepteren dat bij gelijke onderwijstijd voor alle leerlingen de leeropbrengsten per leerling (soms aanzienlijk) verschillen. Er kan in dat geval geen sprake zijn van maatwerk. Onderwijs met gelijke onderwijstijd voor alle leerlingen, ongeacht hun verschillende onderwijsbehoeften, komt feitelijk neer op gelijke kansen op ongelijke leerresultaten.
Referentie
Oostdam, R.J. (2009). Tijd voor dikke leerkrachten; Over maatwerk als kern van goed onderwijs . [Lectorale rede faculteit Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam] Amsterdam: Amsterdam University Press.