Noblesse Oblige
Een onderzoek over de ecologische voet- en handafdruk van mensen met een hoge sociaal economische positie
ProjectMensen met een hoge Sociaal Economische Positie (SEP) consumeren relatief veel en hebben een grote ecologische voetafdruk. Wie veel geld bezit, woont meestal in een groot huis, gaat vaker op reis en koopt meer spullen. Dat leidt allemaal tot extra uitstoot. Daarnaast heeft de hoge SEP groep grote invloed op anderen via hun sociale netwerk en financiële middelen, ook wel de ‘handafdruk’ genoemd. Aansturen op minder consumptie en veranderen van de sociale norm ten aanzien van duurzame keuzes, met name bij én door mensen met een hoge SEP, is tot dusverre nog relatief onderbelicht in onderzoek, beleid en uitvoering. Daarom is het lectoraat Psychologie voor een Duurzame Stad gestart met dit vierjarige onderzoeksproject, gefinancierd vanuit de Deltapremie 2023.
In Nederland stoten de 10 procent hoogste inkomens tussen de twee en vier keer zoveel uit als de 50 procent laagste inkomens. Vooral in de categorieën energie en huis, en vervoer scoort de rijke bovenlaag hoog qua uitstoot. Ook gelden leden van hogere-inkomensgroepen vaak als voorbeeld en zetten ze op invloedrijke posities de norm.
Doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in:
- De ecologische voet- en handafdruk van de groep met een hoge sociaal economische positie;
- Wat deze groep drijft in de keuzes die ze maken;
- Welke interventies in de praktijk het meest geschikt zijn om deze groep te bereiken zodanig dat ze de dialoog in de samenleving op gang brengen over duurzame waarden en klimaatvriendelijke keuzes.
Publicatie deelonderzoek: Welvarenden sleutelrol in klimaattransitie?
In dit onderzoeksrapport delen we de eerste bevindingen van het Noblesse Oblige project. We richtten ons in dit deelonderzoek op de hoofdvraag wat de hoge SEP groep motiveert en belemmert tot klimaatgedrag. Om deze vraag te beantwoorden hebben we een landelijk, representatief vragenlijstonderzoek uitgevoerd (n = 1124) naar de volgende vijf thema's:
1. Zorgen over klimaatverandering
2. Percepties van rol(len)
3. Huidig gedrag, descriptieve norm & samenlevingsnorm
4. Veranderbereidheid – vrijwillig & via regulerend beleid
5. Kennis van klimaatimpact van gedrag
Het rapport wordt de komende tijd verder aangevuld met resultaten van nieuwe analyses.
“Wie eet meer: een olifant op dieet of een muis die zich te buiten gaat? Het antwoord zal voor iedereen meteen duidelijk zijn: hoezeer een olifant ook zijn best doet, hij zal altijd veel meer eten dan een muis. Naar analogie stellen wij dat mensen met veel geld ook meer moeite moeten doen om het klimaat te ontzien dan mensen met weinig geld.”
Krispijn Faddegon en Reint Jan Renes in Sociale Vraagstukken, 2024
Aanpak
Tussen 2024 - 2026 zal de nadruk liggen op het onderzoeken van manieren om de groep met een hoge Sociaal Economische Positie (SEP) voor het klimaat in beweging te krijgen en hen te motiveren om hun ecologische voetafdruk te verkleinen, evenals hen actieve ambassadeurs te maken voor de wereldwijde klimaatdoelen. Dit vereist een multidisciplinaire aanpak.
In jaar 1 verwacht het lectoraat door o.a. deskresearch, vragenlijsten en interviews een gedegen basis te leggen voor strategieën en interventies die specifiek zijn afgestemd op de doelgroep met een hoge SEP en die gericht zijn op het bevorderen van duurzaam gedrag en actieve betrokkenheid bij klimaatdoelen.
Vervolgens worden in jaar 2 kleinschalige pilotprogramma's ontwikkeld en geïmplementeerd om verschillende benaderingen van gedragsveranderingen te testen bij de hoge SEP groep.
In jaar 3 en 4 (2026 – 2028) zal de nadruk liggen op de doorwerking van individuele verandering op systeemniveau en op de doorwerking en implementatie van de inzichten opgedaan in jaar 1 en 2 richting praktijk, onderwijs en wetenschap.
Transitie versnellen
Met dit project wil het lectoraat Psychologie voor een Duurzame Stad de transitie naar een duurzaam consumptiepatroon versnellen en het gesprek in de samenleving op gang brengen over de draagkracht van de planeet en over de grenzen aan de economische groei en de noodzaak van verandering. Het wordt uitgevoerd vanuit de Deltapremie 2023.
Lees ook: Rijken moeten meer bijdragen aan klimaatbeleid dan armen (Sociale Vraagstukken)
Meer weten over het onderzoek? Neem contact op met:
