Bewonersparticipatie in de Amsterdamse wijkaanpak

Van de 40 "Vogelaarwijken" of "krachtwijken" liggen er 5 in Amsterdam. Binnen die 5 wijken zijn 17 buurten aangewezen als de buurten waar de problemen het meest chronisch en schrijnend zijn. Amsterdam beantwoordt de problemen in die buurten met de 'Amsterdamse Wijkaanpak'. In de Amsterdamse wijkaanpak zijn bewoners het vertrekpunt. De aanpak zet stevig in op bewonersparticipatie en integratie. Kenmerkend voor de Amsterdamse aanpak is ook dat het overal in de verschillende wijken en buurten op een andere manier wordt vormgegeven. Inmiddels zijn ruim 700 initiatieven geïdentificeerd en zijn veel gegevens verzameld over de wijze waarop al die projecten zijn georganiseerd. De gemeente Amsterdam heeft behoefte aan onafhankelijk onderzoek naar al die verschillende vormen van bewonersparticipatie om er achter te komen wat werkt en wat niet werkt. De vraag van de gemeente Amsterdam kan geformuleerd worden als: Wat zijn de effecten van de verschillende initiatieven van bewonersparticipatie in het kader van de Amsterdamse wijkaanpak op de buurten en voor de bewoners en welke 'succesfactoren' zijn aan te wijzen voor de effectiviteit van een bepaalde aanpak.

Het onderzoek is opgezet als methodiekontwikkelingstraject en zal zich in eerste instantie richten op onderzoek naar het handelen van (professionele) ondersteuners bij bewonersparticipatie. Er zijn in Amsterdamse buurten en wijken veel verschillende personen die zich op de een of andere manier bezig houden met het ondersteunen en faciliteren van bewonersparticipatie. Soms gaat het om functionarissen in dienst van de gemeente of stadsdeel, soms zijn het professionals in dienst van een welzijnsinstelling of woningbouwcoöperatie. Vanuit het opbouwwerk en de welzijnsorganisaties wordt soms al decennia lang ondersteuning gegeven aan bewoners bij het nemen van initiatieven. Ook worden in een aantal situaties zelfstandige professionals of onafhankelijke deskundigen ingehuurd om bewonersparticipatie te faciliteren en te ondersteunen. Het afgelopen jaar zijn in verschillende stadsdelen participatiemakelaars aangesteld die expliciet de taak hebben om bewonersparticipatie te faciliteren binnen de Amsterdamse wijkaanpak. Het onderzoek richt zich in principe op al die vormen van ondersteuning en facilitering die ontwikkeld en uitgevoerd worden door verschillende soorten participatieprofessionals.

De centrale vraagstelling van het onderzoek luidt: Welke (professionele) ondersteuning van bewonersparticipatie in het kader van de Amsterdamse wijkaanpak is nodig of wenselijk om tot zinvolle bewonersparticipatie te komen en wat is er voor nodig om effectieve en duurzame ondersteuning van bewonersparticipatie te realiseren.

De eerste fase van het onderzoek heeft drie producten opgeleverd:

• een concept 'competentieprofiel participatiemakelaar';
• de discussietekst voor de expertmeeting van verschillende participatieprofessionals die op 10 november 2011 gehouden is;
• het verslag van de expertmeeting met conclusies naar de rol en positie van de participatieprofessionals.

In de tweede fase van het onderzoek wordt het handelen van participatieprofessionals verder geanalyseerd en gefundeerd door een combinatie van theoretisch verdieping (literatuurstudie en 'brainsessies' met experts), casestudies en handelingsbeschrijvingen van professionals, diepte interviews en enkele intervisietrajecten met participatieprofessionals.

Eindresultaat wordt een methodiekboek met concrete aanbevelingen voor de organisatie en het handelen van professionele ondersteuners van bewonersparticipatie in de Amsterdamse Wijkaanpak. De verschillende uitkomsten van het onderzoek vormen de bouwstenen van het methodiekboek dat in januari 2012. Het methodiekboek zal een praktisch product worden dat gaat over de positie, betekenis en het handelen van de participatieprofessional in relatie tot bewonersparticipatie.

De bedoeling is dat lessen getrokken worden uit de praktijk van de Amsterdamse Wijkaanpak van de afgelopen drie jaar. Deze lessen zullen niet alleen betekenis hebben voor bewonersparticipatie in de Amsterdamse wijkaanpak, maar ook bruikbaar moeten zijn voor de verdere ontwikkeling van zoiets als 'Welzijn Nieuwe Stijl'. Dat wil zeggen dat het methodiekboek ook in zal gaan op de verschuiving in het nemen van verantwoordelijkheid bij leefbaarheidvragen van overheid naar burgers en de nieuwe rol van sociale professionals daarbij.