Opbrengsten interventie Schoon Schip

Er zijn aanwijzingen dat dit project over het brede spectrum van welzijn (financieel, fysiek, mentaal, sociaal) deelnemers stappen vooruit laat maken. Dit vergroot de veerkracht van mensen en kan zorgen voor een preventieve werking. Daarnaast zijn er signalen dat Schoon Schip mensen effectief toeleidt naar de formele professionele schuldhulpverlening als er sprake is van problematische schulden. Het primaire doel van dit onderzoek is om de interventie Schoon Schip te evalueren op bovenstaande onderdelen en te kijken wat we hiervan kunnen leren voor de praktijk van informele armoede- en schuldenprojecten in Nederland.

Schoon Schip is één van de projecten die het Lectoraat Armoede Interventies eerdere onderzocht in het kader van vijf-jarige onderzoek naar ‘Van Schulden Naar Kansen’. Schoon Schip wordt uitgevoerd door vrijwilligers in zogenoemde Buurtwerkkamers waar omwonenden dagelijks terecht kunnen voor gratis hulp en advies rondom al hun formulieren, correspondentie en administratie en met (dreigende) schulden. Buurtwerkkamers ondersteunen bij het schrijven van brieven, e-mails en bezwaren en in het contact leggen met instanties. Ook worden bewoners geholpen bij het aanvragen van diverse kortingen, subsidies, kwijtscheldingen, etc. en worden ze gewezen op voordelen zoals bijvoorbeeld de Stadspas (Amsterdam). In het onderdeel Schoon Schip leren mensen hoe ze (beter) met hun geld om kunnen gaan en worden ze eventueel toegeleid naar de formele gemeentelijke schuldhulpverlening. In de afgelopen jaren heeft onderzoek laten zien dat inzetten op financiële zelfredzaamheid niet voldoende is om mensen duurzaam uit de schulden te helpen. Grote groepen mensen zijn ondanks hun financiële problemen niet in beeld bij de gemeente en motivaties en andere psychologische factoren van mensen lijken hier een belangrijke rol bij te spelen (Inspectie SZW, 2021; Jungmann & Madern, 2016). Onderzoek laat zien dat mensen geen passieve ontvangers van hulp zijn, maar gedreven worden door hoop en aspiraties en de vervulling van psychologische basisbehoeften: persoonlijke groei, gezondheid, veiligheid, verbondenheid en autonomie (Ryan & Deci, 2000).
Schoon Schip vooronderstelt dat een belangrijk element van hun werkzaamheid ligt in het verhogen van welzijn en psychologische basisbehoeften bij deelnemers. Indien mensen met (problematische) schulden succesvol worden bereikt en naar de formele professionele schuldhulpverlening worden toegeleid dan wel effectief worden geholpen hun schulden te reduceren, welke psychologische basisbehoeften maken dan het verschil? De hoofdvraag van dit onderzoek is: Wat is het effect van de interventie Schoon Schip op financiële gezondheid en wat is het effect op het bredere welzijn van deelnemers, hoe relateren deze effecten aan elkaar en wat betekenen deze inzichten voor de praktijk van lokale informele armoede- en schuldenprojecten in Nederland? Deze vraag wordt onderzocht door onder meer het verrichten van vragenlijstonderzoek en het afnemen van diepte-interviews onder een representatieve groep deelnemers aan acht buurtwerkkamers verspreid over Amsterdam, Utrecht en Eindhoven. Deelnemers zijn mensen die op welke wijze dan ook problemen hebben met geld zoals betalingsachterstanden, schulden of die in armoede leven en die door omstandigheden niet terecht kunnen of willen in het reguliere aanbod.