Nieuw boek over effectieve jeugdzorg

Wanneer de jeugdzorg in het nieuws is, gaat het vaak over jeugdbescherming. Maar jeugdzorg is breder?
'Ja, jeugdzorg is het paraplubegrip dat gebruikt wordt voor drie vormen van hulpverlening. De jeugdbescherming valt er inderdaad onder, maar ook jeugdhulp (in wijkteams en organisaties voor specialistische jeugdhulp) en jeugdreclassering.'

Wat is er aan de hand in de jeugdzorg?
'Veel van de problemen in de jeugdzorg hebben te maken met de invoering van de Jeugdwet in 2015. Met die wet werden er veel vernieuwingen tegelijkertijd doorgevoerd. Ten eerste werden de gemeenten verantwoordelijk voor de zorg van de burgers in hun gemeente. Ze moesten voortaan zorg inkopen, zowel voor kinderen als voor volwassenen. Dat bleek een enorme klus die elke gemeente op zijn eigen manier aanpakte. Ook voor jeugdzorgorganisaties veranderde er veel. Zij moesten hun aanbod aan de man brengen bij gemeenten en offertes uitbrengen, vaak bij veel verschillende gemeenten tegelijk met elk eigen eisen. Ten tweede werd de jeugd-ggz en de zorg voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking onder de Jeugdwet geschaard. Jeugdzorgorganisaties gingen samenwerken of fuseren om ook deze groepen te kunnen helpen.'

De kern is dat er dringend behoefte is aan ‘hoogwaardige jeugdzorg’. Jeugdzorg waarin professionals actuele kennis en effectieve interventies toepassen, nauw samenwerken met jeugdigen en gezinnen, ‘al lerend steeds beter worden’ en oog hebben voor de oorzaken van de problemen van jeugdigen (waaronder armoede of psychische problemen van de ouders).

'Als laatste zorgde de Jeugdwet ervoor dat er meer geld ging naar preventie. Het idee was dat ernstige problemen voorkomen konden worden door kinderen en gezinnen zo vroeg mogelijk hulp te bieden. Al met al was de invoering van de Jeugdwet een gigantische operatie, die veel tijd en geld kostte. Geld was er alleen niet voldoende. Al bij invoering van de Jeugdwet werd er bezuinigd op de jeugdzorg, terwijl de kosten toenamen. De problemen in de jeugdzorg leidden tot een hause aan rapporten en adviezen, zoals in 2023 de Hervormingsagenda Jeugd. De kern van die publicaties is dat er dringend behoefte is aan ‘hoogwaardige jeugdzorg’. Jeugdzorg waarin professionals actuele kennis en effectieve interventies toepassen, nauw samenwerken met jeugdigen en gezinnen, ‘al lerend steeds beter worden’ en oog hebben voor de oorzaken van de problemen van jeugdigen (waaronder armoede of psychische problemen van de ouders).'

Was dit de aanleiding om jullie boek te schrijven?
'Ja, want er is veel te doen om de kwaliteit van de jeugdzorg. Daarnaast kreeg Chris, die ook voor de zorginstelling iHub werkt, vragen vanuit de praktijk over kwaliteit. Leonieke kreeg vragen van docenten van de opleiding Social Work, die de vroegere leerlijn ‘Effectief werken in de jeugdzorg’ misten. Docenten vroegen om bruikbaar materiaal om in de het profiel Jeugd van de opleiding Social Work vanaf het eerste studiejaar effectief werken aan de orde te kunnen stellen. Ook binnen andere opleidingen, zoals Pedagogiek, en op andere hogescholen dan die van ons bleek die behoefte te bestaan. De uitgever heeft daar een marktverkenning voor uitgevoerd.

We hebben zeventien auteurs benaderd, bijna allemaal werkzaam in de praktijk of als lector of onderzoeker & docent binnen het Hoger Onderwijs. We hebben hen aangezocht vanwege hun kennis en ervaring. Het is daarmee echt een up-to-date praktijkgericht lesboek geworden met allerlei opdrachten, filmpjes en extra informatie.'

Wat is effectief werken in de jeugdzorg precies?
'In ons boek definiëren we effectief werken in de Jeugdzorg als werken op basis van zorgvuldig en expliciet gebruik van de meest up-to-date kennis uit wetenschap én praktijk, zoals opgenomen in richtlijnen en met gezamenlijke besluitvorming met jeugdigen en ouders als basis. Volgens ons hebben hulpverleners dat nodig om hoogwaardige jeugdzorg te kunnen bieden.'

We hebben zeventien auteurs benaderd vanwege hun kennis en ervaring, bijna allemaal werkzaam in de praktijk of als lector of onderzoeker & docent binnen het Hoger Onderwijs. Het is daarmee echt een up-to-date praktijkgericht lesboek geworden met allerlei opdrachten, filmpjes en extra informatie.

Wat leren jullie studenten dan concreet?
'We willen hen, maar ook professionals die al in de Jeugdzorg werken, leren: welke kennis is er eigenlijk als ik in de jeugdzorg werk, waar kan ik informatie vinden en hoe gebruik ik dat in de dagelijkse praktijk? En aangezien gezamenlijke besluitvorming het uitgangspunt is in de jeugdzorg, hoe kan ik samen met kinderen, jongeren en ouders beslissen over alle stappen in het hulpverleningsproces? Effectief werken betekent ook: de dingen doen waarvan we weten dat die werken. Daarbij willen we studenten leren om zich bewust te zijn van de bouwstenen van interventies en deze toe te passen in hun werk. We leren hen werken met richtlijnen voor lastige situaties en ook maatwerk te bieden. En tot slot om te monitoren welke invloed hun hulp heeft, zodat samen met kinderen, jongeren en ouders steeds gekeken kan worden: doen we de juiste dingen? Levert het op wat de bedoelding is. Als je de werkzame elementen van een interventie toepast en daarin maatwerk levert, dan werk je niet alleen effectief, maar bied je ook kwalitatief goede zorg.'