Kijkje in de keuken bij het Datalab

‘Kijk, hier hangt een zelfgebouwd mini-weerstation.’ Pieter Bons wijst enthousiast naar een klein apparaat dat in de hoek van het Datalab hangt. De sensoren die erin zitten verzamelen iedere tien minuten informatie over de luchtvochtigheid, temperatuur en luchtdruk, die vervolgens naar een database worden gestuurd.

Het weerstation hangt er vooral als experiment, vertelt hij. ‘Gewoon omdat we het leuk vinden om data te verzamelen. Soms begin je met een vraag en volgen de data. Andere keren, zoals hier, begin je met data en volgt daarna de vraag. We hebben bijvoorbeeld een keer onderzocht of we een verband konden vinden tussen het aantal mensen in deze ruimte en de temperatuur. Daarnaast is het leuk oefenmateriaal voor studenten, want hiermee kunnen ze tastbare zaken meten uit hun eigen omgeving. Zo gaat het onderwijs veel meer leven.’

Datalab als ontmoetingsplek

Het Datalab werd opgericht in 2018, op initiatief van lector Nanda Piersma. Zij wilde een innovatieve onderwijsomgeving binnen de faculteit Techniek creëren, waar iedereen die met data bezig was elkaar tegenkwam. ‘In plaats van een traditioneel programma met vakken wilden we een ruimte inrichten waar studenten direct te maken krijgen met onderzoekers en docenten en kunnen meedoen aan projecten’, legt Bons uit. Dat is goed gelukt, want vijf jaar later lopen studenten van de minor Data Science en de opleiding Toegepaste Wiskunde in het Datalab nog steeds dagelijks rond tussen de onderzoekers en docenten.

Voor het onderwijs werkt het Datalab ook vaak samen met andere labs in de faculteit. Zo voeren studenten voor het vak Advanced Machine Learning experimenten uit met de koelkast in het Maintenance Lab, waar het onderhoud van machines centraal staat. ‘Vorig jaar plakte een student stukje bij beetje de ventilator van de koelkast af, om te zien welk effect dat had op de koelfunctie’, vertelt de Lab Lead. ‘Vervolgens bekeek hij of hij patronen kon ontdekken in de data van het koelsysteem. Want als je weet waarnaar je moet zoeken, kun je preventief onderhoud aan de ventilator uitvoeren en blijft de inhoud van de koelkast houdbaar. Voor bijvoorbeeld dure medicijnen is dat heel waardevol.’

Onderzoek: van wijktype tot laadpaal

Niet alleen bij het onderwijs, maar ook bij het onderzoek binnen de faculteit Techniek speelt het Datalab een belangrijke rol. ‘Daarin hebben we een duidelijke focus’, zegt Bons. ‘Met onze kennis over data-analyse en wiskunde willen we helpen om het onderzoek beter, sneller en grootschaliger uit te voeren.’

Zo maakten hij en zijn collega’s voor onderzoek rond klimaatverandering gebruik van machine learning om verschillende wijktypen te classificeren. Eerst achterhaalden ze via openbare databronnen allerlei gegevens over een wijk, zoals het bouwjaar van het postcodegebied en de hoogte van de gebouwen. Daarnaast gebruikten ze satellietbeelden om het percentage groen te bepalen. Aan de hand van deze data konden ze vervolgens voorspellen of het om een villawijk, hoogbouwwijk of ander wijktype ging.

‘Door op een kaart aan te geven welke wijktypen er in een bepaalde omgeving staan, kun je in een oogopslag zien welke gebieden kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Voor gemeentes is het heel interessant om op zo’n kaart snel te kunnen zien waar ze welke maatregelen moeten nemen.’

Ook bij onderzoek naar elektrische laadpalen kwam kennis van data goed van pas. Doel hierbij was om de piekbelasting van het elektriciteitsnet te spreiden. Veel elektrische auto’s staan namelijk de hele avond en nacht aan een laadpaal, terwijl ze maar vier tot vijf uur nodig hebben om de accu op te laden. Daarom werd in Amsterdam onderzocht wat er gebeurt als de snelheid van het opladen tussen 6 en 9 uur 's avonds werd teruggebracht, om daarmee de druk op het elektriciteitsnet te spreiden.

‘Vanuit het Datalab hebben we geëvalueerd wat het effect was op de infrastructuur, de energieleverancier en de eindgebruiker, en dat ook uitgesplitst naar voertuigtype. Voor beleidsmakers is dit soort onderzoek heel relevant om te zien wat wel en niet werkt’, zegt de Lab Lead.

Lessen voor het onderwijs

Voor studenten zijn veel van de onderzoeken waar het Datalab aan meedoet eveneens interessant. Als de methodes die in onderzoek zijn toegepast ook leerzaam kunnen zijn voor studenten, maken Bons en zijn collega's er onderwijsmateriaal van, bijvoorbeeld in de vorm van een videoreeks. Hun doel: ondersteuning bieden aan alle studenten in de faculteit die data aan het ontdekken zijn.

‘Studenten kunnen dit als inspiratiebron of startpunt gebruiken voor eigen onderzoek. Hiermee hebben ze een werkend voorbeeld, en kunnen ze er zelf op voortborduren met hun eigen onderzoek. Dit is dan ook een oproep aan iedereen die bezig is met data: je kunt bij ons terecht voor ondersteuning, we helpen je graag verder!’