Klaar voor de toekomst? Kom naar het Society 5.0 festival

Dit festival wordt georganiseerd door het Centre of Expertise for Creative Innovation (HvA, Inholland, Rietveld en AHK), de Digital Society School van de HvA en The Social Hub Amsterdam City.

Onze huidige ‘informatiesamenleving’, oftewel Society 4.0, is gebaseerd op een alomtegenwoordig internet. Maar we staan al op de drempel van een volgende maatschappelijke revolutie, waarin nieuwe technologieën als A.I., robotisering, VR en Augmented Reality enorme invloed gaan uitoefenen op hoe wij ons verhouden tot de samenleving. Tegelijkertijd worden maatschappelijke vraagstukken als gelijkwaardigheid en klimaatverandering steeds urgenter.

Zijn we in staat om een duurzame, digitale, inclusieve samenleving te ontwerpen, zonder het welzijn van mensen en de planeet uit het oog te verliezen? Een samenleving 5.0? "Het Society 5.0 Festival wil een playground zijn om deze toekomst te verkennen”, zegt programmamaker Gijs Gootjes, tevens strategisch directeur van de Digital Society School van de HvA.

Disruptieve tech-industrie

Creativity, Care, Connect. Dat is de positieve insteek van dit doe-denk-en-ervaar festival. Net als voorgaande editie bestaat het programma uit bevlogen keynotes en praktische casestudies, maar ook uit kleinschalige workshops en kunstzinnige installaties. Naast de Hogeschool van Amsterdam zijn de Rietveld Academie, de Amsterdamse Hogeschool van de Kunsten (AHK) en hogeschool InHolland nauw betrokken bij het programma. “Elk van deze opleidingen brengt een andere expertise, zoals ondernemerschap, of juist een autonome artistieke toekomstvisie.”

Voorbij 'go fast and break things'

Onveranderd is ook het uitgangspunt dat design en creatieve verbeelding een cruciale rol kunnen spelen in maatschappelijke verandering. “Het moet niet langer gaan om de mogelijkheden van technologie. Maar over de vraag wat willen we nou eigenlijk als samenleving? En daar kunnen we dan de technologie op aanpassen. In die zoektocht is creativiteit onmisbaar.” Terugkerende vragen in deze zoektocht zijn: Hoe kunnen we meer in harmonie leven met de natuur? Wat kunnen we doen om de democratie te bevorderen? En kunnen we van internet weer een inclusieve ontmoetingsplek maken? Gootjes: “Het credo van de disruptieve tech-industrie was Go fast and break things. Daar willen wij een alternatief voor bieden. Be caring and build things.”

Focus op A.I.

Opvallend dit jaar is een focus op kunstmatige intelligentie. Er is bijna geen aspect van de samenleving dat er níet door zal worden beïnvloed. We zien grote kansen voor heel complexe problemen, zoals nieuwe soorten ziektebestrijding of zelfs oplossingen voor klimaatverandering. Maar er zijn ook enorme uitdagingen. Denk aan vooroordelen die worden versterkt, doordat het mannelijke en witte perspectief dominant is in AI-programma’s. “Hoe kan AI worden ingezet vanuit publieke waarden, met oog voor de individuele, sociale en ethische consequenties ervan?”, vat Gootjes samen. Daarnaast komen meer praktische dilemma’s aan bod. “AI verbruikt bijvoorbeeld enorm veel energie. Hoe gaan we daarmee om en hoe past dit in het duurzaamheidsvraagstuk?”

Zes verhaallijnen

Dit jaar is het aantal verhaallijnen in het programma uitgebreid naar zes, die zijn samengesteld door gastcuratoren:

Digital Rights

Welke rechten hebben we eigenlijk als individu in het digitale domein, waar steeds meer macht komt te liggen bij slechts een handvol tech-bedrijven? Gootjes: “Naast een weerslag op privacy en databescherming zien we met de snelle opkomst van AI, en in het bijzonder generative AI, andere ethische dilemma’s bovendrijven. Bijvoorbeeld, is de inzet van AI voor journalistiek geoorloofd? En kun je AI inzetten bij het schrijven van jouw scriptie? Mag AI een dode acteur weer tot leven brengen? Lastige keuzes waar we zowel als individu en als maatschappij antwoorden op zullen moeten formuleren.”

More than human

Mensen zijn fundamenteel verbonden met – en afhankelijk van – hun leefomgeving. We delen de aarde maar ook de steden waarin we wonen en de gebouwen waarin we werken met dieren en vegetatie. Onze toekomst hangt dan ook af van het welzijn van andere levensvormen. “Om dit besef te versterken organiseren we de workshop Mine Yourself. Wat als we menselijke grondstoffen in ons lichaam gaan delven, niet alleen het nitraat in urine maar ook ijzer in ons bloed bijvoorbeeld? Dat is natuurlijk een radicaal gedachte-experiment. Maar het laat zien dat er grenzen zijn aan het exploiteren van andere levende wezens.”

Generative Storytelling and Creativity

Met AI en immersieve technologie als VR en AR ontstaan er nieuwe vormen van storytelling waarin grenzen tussen de werkelijkheid en een deepfakes vervagen. Zo kunnen levensechte ontmoetingen met overleden personen worden gecreëerd met geavanceerde chatbots en realistische avatars. “Dat roept ook nieuwe dilemma’s op. In een debat met ethici en makers hebben we het over de grenzen van AI in the afterlife.”

Wellbeing in a digital age

Dat technologie verslavend kan zijn, is alom bekend. Tegelijkertijd wordt het ook succesvol geïntegreerd in de zorg, zoals in nieuwe therapievormen met virtual reality. Het Britse kunstcollectief Blast Theory buigt zich al meer dan dertig jaar over deze vragen. Oprichter Matt Adams zal een keynote houden over de hoe de ingewikkelde relatie tussen technologie en ons fysieke en mentale welzijn.

Speculative futures

Willen we de toekomst mee vormgeven, dan zullen we anders moeten gaan denken. Hoe stel je je immers voor wat nog niet bestaat? Dat hoeft niet alleen met grootse vergezichten. “Studenten verkennen in workshops met The Social Hub, de locatie van het Society 5.0 Festival hoe het hotelleven van de toekomst eruit kan zien. Leven we straks allemaal nomadisch? Of wordt het hotel een alternatief voor de natuur?”

Inclusive Participation

Inclusiviteit is nog lang geen vanzelfsprekendheid. Wat is er nodig om dit maatschappelijker proces te versnellen. “De bekende Politicoloog en publicist Mounir Samuel zal een lezing hierover geven. Hij is niet alleen een vooraanstaand denker maar ontwikkelt ook concrete actieplannen en interventies om de samenleving veilig, toegankelijk en meer inclusief te maken – maar dan ook voor echt iederéén.”

Waar en wanneer

Society 5.0 Festival. 31 oktober & 1 november 2023. The Social Hub, Wibautstraat 129 in Amsterdam: Society5Festival.com. Toegang is gratis voor medewerkers en studenten van de HvA, Rietveld Academie, AHK, en Inholland! Meld je aan via de website.

Tekst: Jeroen Junte, Design Digger