Werkplaats sociaal domein Amsterdam en omgeving
De Werkplaats Sociaal Domein Amsterdam en Omgeving
De Werkplaats Sociaal Domein Amsterdam & Omgeving (WPSDA) is onderdeel van een netwerk van 15 werkplaatsen in Nederland en heeft als doel om praktijkvraagstukken in het sociaal domein te analyseren en te verbeteren. De werkplaats Amsterdam wordt georganiseerd door het lectoraat Stedelijk Sociaal Werk in samenwerking met de bachelor-en masteropleiding Social Work. In de werkplaats werken deze partijen samen met de gemeenten Amsterdam, Hoorn, Uithoorn en Amstelveen en praktijkpartijen zoals de GGD Zaanstreek-Waterland, HvO-Querido en !WOON. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is een belangrijke financier.
Bekijk de onderstaande video voor meer informatie over de landelijke werkplaatsen of bezoek de website Werkplaatsen Sociaal Domein.
Uitleg over de werkplaatsen sociaal domein
Wat doet de Werkplaats Sociaal Domein Amsterdam & Omgeving?
De werkplaats Amsterdam en omgeving houdt zich momenteel bezig met verschillende projecten ter versterking van de sociale basis, de samenwerking tussen zorg en welzijn in de wijk en het preventieve voorveld.
De werkplaats richt zich op het creëren en verspreiden van nieuwe kennis en het bevorderen van reflectie en praktijkontwikkeling. We zijn ‘critical friend’ van professionals in de frontlijn, beleidsmakers en docenten.
- Lex Veldboer, Lector Stedelijk Sociaal Werk en penvoerder WPSDA
Het lectoraat Stedelijk Sociaal Werk is de kennispartner binnen de werkplaats. In die rol draagt zij onder andere bij aan:
- Probleemstelling en evaluatie door middel van het volgen van professionals of andere actoren (‘shadowing’) en/of literatuur- of veldstudies.
- Advies over inbedding, borging of doorontwikkeling bij interventies
- Expertrol bij leercirkels, living labs etc.
- Ondersteuning bij disseminatie van kennis (bijv. masterclasses, presentaties, social events, actualiteitencolleges, artikelen, of methodiekontwikkeling.)
- Doorwerking van kennis naar de (HvA)opleidingen Social Work en de Master Social Work.
Voor een actueel overzicht van de lopende projecten, kunt u op onze projecten pagina kijken.
In de periode 2023-2026 is het belangrijkste speerpunt van de Werkplaats Sociaal Domein Amsterdam en Omgeving het versterken van de sociale basis. Onder de sociale basis verstaan we nabije en vrij toegankelijke voorzieningen, diensten, relaties en plekken zoals huizen van de wijk, bibliotheken, buurthuizen en sportvelden. Veel mensen in kwetsbare posities zijn sterk op deze nabije netwerken en lokale voorzieningen aangewezen.
Vanuit verschillende sectoren is er een hoge verwachting van de sociale basis, bijvoorbeeld voor gezondheidspreventie, de opvang van mensen met onbegrepen gedrag, het versterken van sociale verbinding en mogelijkheden om ouderen langer thuis te laten wonen. Tegelijkertijd wordt er relatief weinig in de sociale basis geïnvesteerd en zijn de te verdelen middelen schaars. De kwantiteit en kwaliteit van voorzieningen in de sociale basis staan vaak onder druk. Er is niet altijd sprake van continuïteit, in organisaties, in beleid, in aanstellingen van professionals en investeringen. Professionals, vrijwilligers en mantelzorgers in de sociale basis zitten vaak al aan hun grenzen. Door de afbouw van specialistische voorzieningen komen steeds meer mensen – van jongeren tot ouderen, van mensen met een licht verstandelijke beperking tot arbeidsmigranten - bij de sociale basis terecht. Dit leidt ook soms tot onderlinge spanningen. Het versterken van de sociale basis is daarom een urgente vraag, waar wij als kennispartner aan bijdragen.
Op dit moment is de werkplaats betrokken bij projecten in de gemeente Amsterdam, gemeente Hoorn, gemeente Uithoorn, gemeente Amstelveen en gemeenten betrokken bij de GGD Zaanstreek-Waterland. De projecten gaan onder andere over de opvang van nieuwkomers, het versterken van de sociale basis, jeugdpreventie en onbegrepen gedrag.
Op de pagina ‘projecten’ kun je alle lopende projecten van de werkplaats vinden.
We lichten een aantal eerdere projecten hieronder kort toe. Voor alle eerdere projecten vanuit de Werkplaats kunt u onze afgeronde projecten pagina raadplegen.
Sociaal schaduwwerk
Voor sommige (groepen) bewoners is de stap naar het formele hulp- en ondersteuningsaanbod (te) groot. Dit gat wordt vaak opgevuld door informele sociaal werkpraktijken. Dit zijn initiatieven opgericht door organisaties of individuen buiten het formele sociale of zorg- en welzijnsdomein. Vaak werken zij onder de radar van wijkteams en andere formele spelers. We noemen dit 'sociaal schaduwwerk', een term ontleend uit een Belgisch onderzoek van Schrooten et. al uit 2019.
Met de term ‘sociaal schaduwwerk’ geven we een naam aan een vorm van sociaal werk die al lange tijd in de praktijk bestaat. Dat heeft een belangrijke functie, zo stelt Lex Veldboer: ”Het introduceren van nieuwe kennis en theoretische concepten kan werken in het verhelderen van het sociaal werk, omdat het een bril geeft om naar kwesties in het sociale domein te kijken.”
Van 2020-2022 werd vanuit de werkplaats het 'sociaal schaduwwerk' in Amsterdam in kaart gebracht. Specifiek werd er gekeken naar de wijk Holendrecht (Amsterdam Zuidoost) en Jan van Maijenbuurt (Amsterdam West). Dit liet zien dat sociaal schaduwwerk een onmisbare rol heeft binnen het sociaal werk landschap en hiervoor erkenning en ondersteuning verdient. Daarnaast werd duidelijk dat sociaal schaduwwerkers een specifieke vorm van deskundigheid hebben, dankzij hun nabijheid in de wijk en hun dagelijkse omgang met bewoners. Dit noemen we ook wel ‘nabije kennis’.
Voor meer over ‘sociaal schaduwwerk’ en de producten van dit project, zie de projectpagina ‘sociaal schaduwwerk’.
Verwijsstroom huisartsen
Een van de rollen van het sociaal domein is bijdragen aan preventie en het bieden van lichte en laagdrempelige ondersteuning. Om die rol goed te vervullen is goede samenwerking van belang. Niet alleen binnen het sociaal domein zelf, maar ook met aangrenzende domeinen zoals zorg. De werkplaats draagt bij aan kennisontwikkeling rondom dit onderwerp, bijvoorbeeld via het project 'verwijsstromen huisartsen' in de gemeente Hoorn.
De belangrijkste doelstellingen van het project 'verwijsstromen huisartsen' waren een verbetering van de vroegsignalering, het normaliseren van zorgvragen, actief regie voeren op het resultaat en voorkomen van escalaties en doorverwijzing naar tweedelijnsvoorzieningen. Vanuit de werkplaats werd dit project in de periode 2020-2022 geëvalueerd. Hierbij werd onder andere gebruik gemaakt van de effectencalculator. Dit is een evaluatiemethode ontwikkeld vanuit de Werkplaats Sociaal Domein Nijmegen. Hierbij worden effecten geëvalueerd aan de hand van echte casussen. In dit proces is er ruimte voor het leren en ontwikkelen van teamleden en worden financiële gevolgen helder en aan de meerwaarde voor de bewoner gekoppeld.
Al met al laat het project zien dat door gerichte inzet van de gemeente de samenwerking tussen huisartsen en het sociaal domein kan verbeteren, er vaker laagdrempelig behandeld kan worden, en er vaker en tijdig naar het sociaal domein verwezen kan worden. Dit biedt hoop voor een toekomst waarin we ondersteuning naar jeugdigen (en inwoners in haar algemeenheid) zo licht en laagdrempelig mogelijk willen organiseren.
Meer weten over het project ‘verwijsstroom huisartsen’? Bekijk de projectpagina voor de producten van de evaluatie.
Ondersteuning voor personen met een licht verstandelijke beperking (LVB)
Steeds meer mensen met een LVB wonen zelfstandig in de wijk. Zij zijn dan voor hun ondersteuning aangewezen op de sociale basis. Met de sociale basis bedoelen we de laagdrempelige ondersteuning en activiteiten die in buurthuizen, buurtkamers of Huizen van de Wijk worden aangeboden. De werkplaats Amsterdam heeft in dit project bevraagd hoe de opvang van mensen met een LVB in de sociale basis van Amsterdam gaat. Daarbij werd onder andere gekeken naar de ervaring van mensen met een LVB en de rol van de professional en welke deskundigheid die nodig heeft om mensen met een LVB voldoende de ondersteunen.
Dit project liet zien dat generieke professionals en vrijwilligers vaak (te) weinig kennis hebben over een LVB en moeite hebben om een inwoner met een LVB te herkennen. Ook kwam naar voren dat zowel professionals en vrijwilligers als mensen met een LVB zelf het vaak ongemakkelijk vinden om de term LVB te gebruiken. Het risico op stigmatiseren speelt daarbij een belangrijke rol.
Een belangrijke vraag die in dit project naar voren kwam was de samenwerking tussen de verschillende spelers in de sociale basis. Dit zijn onder andere de brede, meer generalistische professionals, vrijwilligers en de meer specialistische professionals. Zij moeten samenwerken in een praktijk waar vanuit de Gemeente de opdracht is om laagdrempelige ondersteuning toegankelijk voor iedereen te bieden, terwijl de ondersteuning aan inwoners met een LVB om een meer specifieke aanpak vraagt. Voor een succesvolle ondersteuning van de doelgroep is een goed samenspel tussen de betrokken meer generalistische professionals en vrijwilligers en specialistische professionals van belang. Daarbij speelt ook beschikbaarheid van deskundigheid een rol. Zowel meer generieke als meer specialistische professionals en vrijwilligers geven aan te weinig tijd te hebben voor de extra inzet die nodig is voor een goede ondersteuning van de doelgroep.
Kijk voor meer over het project ‘Ondersteuning voor personen met een licht verstandelijke beperking’ en de bijbehorende infographic op de projectpagina.
Lexicon Nabijheid en Sociaal Werk
Een mooi voorbeeld van het werk van de werkplaats uit het afgelopen jaar waarin al deze aspecten samenkomen, is het Lexicon Nabijheid en Sociaal Werk.