Ronde tafel: inclusief ondernemerschapsonderwijs

Inclusiviteit

Maakt de Hogeschool van Amsterdam en het Programma Ondernemerschap in het bijzonder hun missie van “inclusiviteit” waar? Bart: ”Wij vinden dat je als student niet alleen recht hebt op de basisbehoeften van het leven, maar ook het recht hebt om je dromen na te jagen, een beroep te kunnen doen op creativiteit, innovatie en ondernemerschap.”

Ingrid: “Ik vroeg een aantal jaar geleden aan mijn studenten van de VU tijdens een minor ondernemerschap een autobiografie van een ondernemer te kiezen om aan de hand daarvan te laten zien dat ze de theorie van het vak snapten. Dit gaf altijd een bijkomend interessant kijkje in wie ze als rolmodel kozen. Wat opviel was dat terwijl het toch een diverse groep wat betreft studierichting was, er bijna altijd gekozen werd voor stereotype ondernemers, mannen als Richard Branson en Steve Jobs. Opvallend, want er zijn zoveel verschillende ondernemers, maar we zien ze zo weinig. Als je dan studenten vroeg die niet in de minor zaten of zij zichzelf zagen ondernemen in de toekomst, kreeg je vaak als antwoord: ‘Nee dat is niks voor mij, mensen zoals ik worden geen ondernemer’. En dat vind ik zo jammer, ik geloof dat iedereen ondernemerschap in zich heeft of dit kan ontwikkelen.

Ondernemerschap als middel voor inclusiviteit

Ngangitie: “Het moment waarop ik besloot te gaan ondernemen was in het eerste jaar van mijn studie. Ik had twee docenten waar ik mijzelf voor het eerst in herkende en in kon vinden. Dat was vrij nieuw en droeg bij aan het feit dat ik en een deel van mijn medestudenten ons gezien, gehoord en begrepen voelde. Daarom hebben we besloten onze eigen afro-nederlandse studentenvereniging op te richten, we willen de afro-nederlandse studenten op de HvA empoweren en bekrachtiging tijdens hun studie, maar ze ook daarna vasthouden en de connectie blijven maken zodat er werk en stage gelegenheden ontstaan. Ik heb een rebelse kant, daarom zit ik bij de minor ondernemerschap en niet bij de minor community management met dit onderwerp. Ik wil altijd terug kunnen vallen op mijn eigen tools en niet afhankelijk zijn van een werkgever.

Aliya: “Ik wil benadrukken dat je ziet hoe belangrijk die rol van de docent voor de klas is. Onderschat dat niet als docent, het gaat veel verder dan alleen je verhaal doen voor de klas. Je hebt zoveel impact op je studenten.“

Ingrid: “ Ik denk dat wij aan de ene kant de taak hebben om studenten mee te geven hoe ze een organisatie opzetten en laten groeien die inclusief is en waar iedereen zich thuis voelt. Maar ook aan de andere kant moeten we inspireren om na te denken over een inclusievere samenleving. Je ziet een tweedeling ontstaan en ik denk dat ondernemers een bijdrage kunnen leveren aan deze discussie. Kijk bijvoorbeeld naar de energietransitie. Veel mensen zien wel dat er wat moet gebeuren met het klimaat, maar voor veel mensen is alleen maar biologische producten kopen veel te duur. Of er wordt gezegd dat we van het gas af moeten, maar het installeren van een warmtepomp kost 15000 euro. Dat hebben niet veel mensen ‘even liggen’. Ondernemers hebben een taak om oplossingen te zoeken voor mensen met een smallere beurs.”

Dagen wij studenten genoeg uit om over het diversiteitsvraagstuk na te denken?

Saskia Stoker, docent bij Commerciële Economie: “Genoeg is een moeilijk woord, ik zie in de afgelopen jaren wel steeds meer plekken komen waar we ruimte maken voor maatschappelijke vraagstukken. Of dit altijd ook inclusieve vraagstukken zijn weet ik niet, maar is wel meer aandacht voor. Hoe je bijvoorbeeld de kennis die je hebt als commercieel econoom over marketing en sales ook kan inzetten voor maatschappelijke doeleinden. We proberen op die manier onze studenten veel meer bewust te maken dat ze onderdeel zijn van de maatschappij en dat jij als student daar ook aan kan bijdragen. Genoeg doen we nooit, het kan altijd beter. Laten we dit soort sessie vaker doen, het start namelijk bij bewustwording. “

Is het zo dat iedereen dezelfde keuzes heeft als het gaat om ondernemerschap?

Ingrid: ”Het maakt uit wat voor achtergrond je hebt of ondernemerschap een wenselijke richting is. We zien vaak dat studenten met een allochtone achtergrond kiezen voor een carrièreperspectief waar je inkomenszekerheid hebt, bijvoorbeeld omdat die er vanuit huis niet was. Als je dan hoort met hoeveel risico ondernemerschap gepaard gaat is dat misschien toch iets om je weg te houden. Daarom is het belangrijk om voorbeelden te laten zien dat je in collectieven en corporaties kan ondernemen en hoe je door middel een goede inrichting het risico kan beperken.

Ngangitie: “Het gaat er inderdaad ook om of je mensen uit je omgeving herkent, dat ze op je lijken, ze er hetzelfde uitzien, dezelfde achtergrond hebben. Laat voorbeelden zien, zij kunnen het, dan kan ik het ook.

Ingrid: “Netwerken zijn cruciaal, je hebt toegang nodig tot kennis, middelen, kapitaal. Maar netwerken zijn niet eerlijk verdeeld. Daar kan je zelf wat aan doen, maar je wordt niet altijd met open armen ontvangen. Voor vrouwen is het bijvoorbeeld al lastiger om toegang te krijgen tot netwerken, als jij niet een witte man bent van een zekere leeftijd is de kans dat jouw financieringsaanvraag wordt goedgekeurd gewoon kleiner. Welke tactieken kunnen we ons aanleren om daar mee om te gaan. Er zijn een aantal dingen die ervoor zorgen dat het geen level playing field is, maar we krijgen steeds beter inzicht en dan kunnen we beter gaan sturen. Ik hoop dat steeds meer ondernemerschapsdocenten toegang hebben tot die kennis en er actief mee aan de gang gaan.

Ngangitie: “Ik zie inderdaad dat mensen vanuit achtergestelde posities niet leven, maar overleven. Alles wat ze doen focust zich op financiële vooruitgang op het moment. Bijvoorbeeld niet naar school gaan, maar een baan hebben zodat je toch je rekeningen kan betalen. Dat zorgt er tegelijkertijd voor dat je niet je ambities en passies kan volgen.”

Aliya: “Netwerken is niet voor iedereen een vanzelfsprekende vaardigheid, terwijl het in Nederland heel belangrijk is. Als ik vanuit mijzelf spreek heb ik dat echt moeten leren, ik heb nooit een netwerk gehad en had geen idee hoe belangrijk het was.Toen ik niet aan een stage of opdracht kwam werd gezegd: ‘je moet even netwerken’, maar hoe ik dat doe en wat ik dan precies moet zeggen en hoe ik mij moet gedragen wist ik niet. Niet iedereen krijgt die netwerken vanzelfsprekend mee.”

De kracht van Rolmodellen bij het creëren van meer inclusiviteit

Aliya: “Studenten gaven aan zich niet te kunnen identificeren met de persoon die voor de klas staat. De traineeships op de HvA zijn nu een mooi voorbeeld waarin we biculturele studenten opleiden tot docent en ook bewust hebben ingezet omdat onze studenten aangaven daar behoefte aan hebben. De kracht zit in storytelling, jouw weg vertellen, in het delen van het verhaal zit de kracht. Mijn ouders spreken niet de Nederlandse taal en zij kunnen niet lezen of schrijven. Regelmatig zit ik met ze op de bank en vertel ik wat er in het nieuws gebeurt. Zij willen ook weten wat er in Nederland gebeurt. Ik ga met ze naar de dokter en naar de markt om te betalen, het is een hele andere wereld. Als ik dat vertel aan studenten dan hoor ik heel veel herkenning en ik kan dan vertellen wat mijn weg is geweest om hier te komen, ik geloof dat die herkenning, begrip en respect een enorme brug is voor studenten, ik geloof absoluut in rolmodellen.

Ingrid: “Maak het vanzelfsprekend dat mensen die je introduceert bij studenten van allerlei pluimage zijn. Kleur, leeftijd, seksuele oriëntatie, er mag gewoon veel meer zichtbaar zijn. Uit onderzoek blijkt dat een paar dingen cruciaal zijn om te verklaren waarom mensen ondernemer worden en waarom niet.

• Het nest waar je uitkomt, kom je zelf uit een ondernemend gezin is de kans veel groter dat je zelf ook gaat ondernemen,
• Als je mensen in je omgeving die op je lijken ondernemen, is de kans ook vele malen groter.
• Rolmodellen, het vanzelfsprekend laten zijn dat het ook voor jou zou kunnen zijn. Ook als je dat meisje met een hoofddoek bent uit een achterstandsgezin waar de ouders geen Nederlands spreken. Ook als jij een goed idee hebt, moet jij kunnen denken ‘ik ga dat idee gewoon naar de markt brengen’.

Lukt het docenten om die rolmodellen te vinden en voor de klas te zetten?

Hendrik Jan Trooster, docent Cultureel Maatschappelijke Vorming: “Ze zijn er zeker, studenten weten vaak beter waar ze zitten dan wij als docent. Als je kijkt naar het docentencorps van de HvA en daartegenover de studentenpopulatie, zie je dat dit totaal niet representatief is, daar zit nog veel werk. Neem de studenten serieuzer, kijk wat ze mee en inbrengen. En naar studenten toe, durf die stap te nemen, durf mensen te vragen ook als je denkt dat ze nee gaan zeggen. Ik heb heel veel voorbeelden van afstudeerstudenten die iemand moesten benaderen waarvan ze dachten dat hij nee zou zeggen en toen dat niet het geval bleek, zulke enorme sprongen hebben gemaakt.

Aliya: “Voor veel mensen de gewoonste zaak van de wereld, maar een brief en CV kan al een opstakel zijn voor iemand. En de grote vraag is of zo’n brief en CV alles zeggen over iemand. We laten ons leiden door een soort ideaal. Wat heeft iemand voor netwerk, diploma's en ervaring. Dit is allemaal onderdeel van die mechanismen die in en uitsluiten. Kijk naar wat iemand in zich heeft als talent in plaats van oordelen aan de hand van een brief en CV”.

Ingrid: “Als je in een sollicitatiecommissie al één vrouw zet vergroot je de kans dat een vrouw wordt aangenomen met 25%. Ik denk dat we dat ook moeten doen met kleur en sexuele orientatie”.

Ngangitie: ”Wat ik zou doen als ik een toverstaf had? Dan zou ik iedereen een kumbaya schoolomgeving wensen, waar iedereen in vreugde kan samenkomen. Waar iedereen zich thuis, gezien, gehoord en begrepen voelt.“