Keynote: Geboren voor de doughnut?

“Als er iets is wat we leren van alle crisissen om ons heen is het dat we als samenleving sterk onderling verbonden zijn. Deze crisissen komen als een boemerang naar ons terug door wat we zelf veroorzaken met onze drang om alles wat we doen maar te blijven uitbreiden. Op bijvoorbeeld financieel en industrieel vlak, maar ook met onze drang om maar verder en meer te willen reizen. We moeten ons als samenleving transformeren en andere doelen gaan stellen.”

Dit is waar Kate Raworth de “Doughnut” introduceert. De Doughnut is een concept waar je als samenleving voldoet aan de basisbehoeften van de mens, binnen wat de aarde aan middelen te bieden heeft. De twaalf basisbehoeften van de mens waar ze gebruik van maakt in de Doughnut zijn geënt op de 12 SDG’s. Het mooie hiervan is dat alle landen al hebben toegezegd dat alle mensen recht hebben op die essentiële basisbehoeften.

Op dit moment is het probleem dat aan de ene kant niet wordt voldaan aan alle basisbehoeften van de mensen. Bijvoorbeeld, één op de negen mensen heeft geen toegang tot schoon drinkwater en één op de drie mensen heeft geen toegang tot een acceptabel toilet. Aan de andere kant putten we op bijna alle vlakken de aarde uit, zoals het verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering en chemische vervuiling.

“In 50 jaar is het aantal diersoorten op aarde met 70% geslonken, terwijl de mensheid verdubbeld is”

Het bijzondere aan dit probleem is dat we er zelf wat aan kunnen doen. Alle problemen komen voort uit de systemen die we zelf hebben gecreëerd. Maar wie is nou verantwoordelijk hiervoor, wie spreken we aan op dit probleem en wie moet het oplossen? Alle modellen die ontwikkeld zijn in de vorige eeuw en waar we ons nu nog steeds op baseren zijn eigenlijk onbruikbaar omdat ze niet gemaakt om dit probleem op te lossen, ze zijn gemaakt om groei te bevorderen. Het is dus tijd om nieuwe modellen te ontwikkelen. Het is het veranderen van je manier van denken. Van zo veel mogelijk winst maken voor de eigenaar van een onderneming, naar het eerlijk verdelen van de winst aan iedereen die meewerkt aan die onderneming.

Je hebt organisaties die voor de doughnut geboren zijn en je hebt ook organisaties die hun best moeten doen om te transformeren om zo in de doughnut komen. Ook heb je organisaties die zich er nooit naar willen of kunnen transformeren. Geboren voor de Doughnut is bijvoorbeeld de organisatie Sanergy Toilets. Drie MIT studenten op reis in Kenia ontdekken dat een groot deel van de inwoners geen toegang heeft tot een toilet, met alle gevolgen van dien. Zij zetten lokaal micro-ondernemingen op die het op zich nemen om toiletten te plaatsen, het afval uit het toilet te verzamelen en om laten zetten tot kunstmest, om daarna te gebruiken om het land mee te bemesten. De cirkel is rond, je hebt een volledig circulaire onderneming.

“Niet het design van het product van een organisatie is belangrijk, het design van de organisatie zelf is belangrijk”

Dit zijn de ontwerpkenmerken die Kate Raworth organisaties voorlegt als ze praten over hoe hun organisatie in de Doughnut zou kunnen passen. Welke kenmerken houden je tegen om te veranderen en welke zijn al aanwezig binnen de organisatie en kan je inzetten. Ze daagt studenten uit om altijd deze kenmerken in je achterhoofd te houden als je ergens in dienst komt, als je een organisatie onderzoekt of een analyse uit moet voeren. Zo kan je zien wat een onderneming kan doen in de samenleving en welke uitdagingen deze tegen gaat komen.

Hoe brengen we de Doughnut en onderzoek bij elkaar, welke vragen moeten worden beantwoord? In de interessante paneldiscussie die volgt na de keynote, proberen lectoren van verschillende faculteiten onder leiding van Ineke Bussemaker de vragen die spelen rond dit onderwerp op tafel te krijgen. En of je expertise nu zit in fashion, urban management of ondernemerschap de vragen die bij iedereen spelen zijn:

• Hoe schaal je deze “Doughnut bedrijven”. Deze organisaties lukt het vaak niet om op te schalen, hoe kan je ervoor zorgen dat dit wel gebeurt?
• Hoe zorg je ervoor dat er (concurrerende) samenwerking en co-creatie ontstaat?
• Hoe bereik en overtuig je de massa? Zeventig miljoen stemmen op Donald Trump, iemand die naar olie in Alaska wil boren en klimaatverandering ontkent. Hoe betrek en overtuig je deze groep mensen?

Ook voor de HvA is een rol weggelegd, Ineke Bussemaker sluit af: “Laat studenten in multidisciplinaire teams werken, zorg dat ze rolmodellen hebben en laten we nadenken hoe we een zaadje kunnen planten om de massa te overtuigen. Laten we niet in onze bubbel blijven zitten en juist proberen meer mensen de waarde van denken in circulaire economische modellen te laten zien.