Samenwerking gezondheid en techniek leidt tot duurzame IC

‘Voorheen werden materialen voor beademingszorg, zoals beademingsslangen en ballonneersets, altijd gesteriliseerd’, vertelt Willemke Stilma. ‘Tegenwoordig gebruiken we veel wegwerpartikelen. Aan de ene kant is dat goedkoper, maar er is de afgelopen jaren ook stevig ingezet op het verminderen van infectiegevaar. Dat is belangrijk voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg die we leveren. Maar tijden veranderen.

Om de doelstellingen uit de Green Deal Duurzame Zorg (afspraken tussen de Rijksoverheid en zorgorganisaties om te komen tot duurzame oplossingen in de zorg, red.) te halen, en veilige zorg te leveren, is het nodig om te innoveren en te recyclen. Alleen zo kunnen we het grondstoffenverbruik in 2030 verminderen en toe werken naar circulaire zorg in 2050.’

Onnodig verlies van materialen

Dat recyclen kan op verschillende manieren. Van Vorsselen: ‘Je kunt een compleet product hergebruiken door het te steriliseren. Ook kun je afval scheiden en bepaalde plastics na ontsmetting omsmelten tot nieuwe producten. Daarnaast valt te onderzoeken of er bij de productie andere, beter recyclebare, materialen gebruikt kunnen worden én of je producten anders kunt ontwerpen om verspilling tegen te gaan.’

Stilma: ‘Op de IC zijn handschoenen het meest gebruikte product. Gemiddeld gebruiken we er zo’n 108 per patiënt per dag. Onze handschoenen worden aangeleverd in een kartonnen doos, waar je ze uittrekt. Uit onderzoek blijkt dat zo’n 10 tot 15% daarbij op de grond valt en daarna ongebruikt wordt weggegooid.’

Van Vorsselen: ‘De Verbeterde Zorg Studio, een initiatief van het Amsterdam UMC, ondersteunt verpleegkundigen met creatieve oplossingen voor dergelijke, praktische problemen op de werkvloer. Op dit moment werkt een deel van mijn studenten Engineering: Product Ontwerpen aan een oplossing voor deze ‘lekkende’ handschoenen.’

Kennis en kunde

Maar er kan meer. Daarom brengen de onderzoekers in het KIEM-project Circulaire kansen voor beademingzorg de milieubelasting van de meest voorkomende handelingen bij luchtwegzorg op de IC in kaart. Stilma: ‘We onderzoeken bij iedere handeling welke materialen gebruikt worden en hoe belastend deze zijn voor het milieu. Daarbij kijken we naar de gehele levenscyclus van een product. Vervolgens gaan we in gesprek met alle betrokken partijen en onderzoeken we waar zij tegenaanlopen én wat ze nodig hebben om duurzamere keuzes te maken. Denk hierbij aan zorgprofessionals, inkopers en medewerkers logistiek.

Met alle verworven kennis maken we een overzicht van de milieubelasting per product en een overzicht van bevorderende en belemmerende factoren om een duurzamere keuze te maken. Met een grote groep publieke en private samenwerkingspartners gaan we daarna om tafel om alle belangen af te wegen en mogelijkheden tot verduurzaming te bespreken.

Gezamenlijk hebben we een berg kennis en ervaring in huis. Zo werken we bijvoorbeeld samen met afval-adviesbureau Innomax dat veel weet over afvalstromen in ziekenhuizen en de mogelijkheden om dit ziekenhuisafval te reinigen zodat het gerecycled kan worden. Het Raboudumc deelt kennis uit eerder onderzoek naar milieubelasting van specifieke handelingen op de IC. De TU Delft brengt kennis in over duurzame productontwikkeling in de zorg. Vanuit het Amsterdam UMC worden we ondersteund door het Centrum voor Duurzame Zorg en we verbinden in dit project de kennis en kunde van de onderzoekers vanuit de verschillende lectoraten van de HvA (zie kader, red.).’

Professionals van de toekomst

Bij dit onderzoeksproject worden de onderzoekers bijgestaan door studenten. Van Vorsselen: ‘Studenten IC-Verpleegkunde zullen ondersteunen bij het in kaart brengen van de zorgprocessen op de IC van het Amsterdam UMC. Een afstudeerder van Engineering: Product Ontwerpen gaat samenwerken met een afstudeerder van Biomedische Technologie. Zij denken mee over de analyse van de data en doen voorstellen voor productverbeteringen.’

Stilma: ‘Studenten zijn de professionals van de toekomst. Maar studenten Verpleegkunde hebben vaak geen idee van alle technische mogelijkheden, en de technische studenten hebben vaak geen beeld van de uitdagingen in de praktijk van zorg.’ Van Vorsselen: ‘Het doel is dat deze eerste samenwerking in de toekomst leidt tot meer samenwerkingsprojecten en een leerlijn voor het (her)ontwerpen van medische producten.’

Duurzame alternatieven

Waar de onderzoekers uiteindelijk op hopen? Van Vorsselen: ‘Op een goede, inspirerende en blijvende samenwerking tussen de diverse partijen, die leidt tot vervolgonderzoek én onderwijsontwikkeling. Daarnaast hoop ik dat we over een jaar een eerste model hebben dat ons helpt om keuzes te maken tussen milieubelasting en andere belangen. Dergelijk onderzoek naar duurzaamheid, waarbij zorgprofessionals, productontwerpers en een afval-adviesbureau samenwerken binnen de beademde zorg op de IC, is nog niet eerder uitgevoerd. De IC is een enorm complexe omgeving. Wanneer we hier tot oplossingen kunnen komen, kunnen we het ook op andere terreinen.’ Stilma: ‘Door de kennis en expertise van verschillende deskundigheidsgebieden te verbinden, heb ik er vertrouwen in dat we duurzame oplossingen voor de toekomst kunnen vinden.’