Tandheelkundestudenten leren omgaan met stress en druk

‘Het werk van tandartsen is heel precies en geregeld stressvol’, aldus Annemiek Rollman. ‘Lange tijd achtereen in een statische houding werken, vaak onder hoge druk, vraagt veel van je mentale en fysieke uithoudingsvermogen. Daarbij zijn patiënten geregeld nerveus. Dat zorgt voor extra spanning. Je wilt als zorgprofessional immers het beste voor je cliënt.’

Tandheelkunde is topsport

Rollman is opleidingsdirecteur bij de bacheloropleiding Tandheelkunde. Samen met Raôul Oudejans - bijzonder lector Sport- en Prestatiepsychologie, teamleider Sport, Presteren en Management bij het Centre of Expertise Urban Vitality (CoE UV), universitair hoofddocent Bewegingswetenschappen aan de VU en initiator van de T4X-principes - en Annemarie Hulst-Waal: docent-onderzoeker, onderwijskundig beleidsmedewerker en aanspreekpunt voor de living labs, geeft ze het living lab vorm.

Rollman: ‘Onze studenten ervaren in hun opleiding al veel druk. Zo moeten ze bijvoorbeeld een constant niveau van vaardigheden laten zien om een boorlicentie te halen. Eerder mogen ze niet werken met levende patiënten. Oudejans: ‘In een prestatieomgeving wordt vaak geprobeerd om stress weg te drukken. Maar stress, die is er nu eenmaal. In de sport, bij dans en muziek, maar ook bij politiewerk en tandheelkunde. De eerste keer boren in het gebit van een levende patiënt is hartstikke spannend. Wanneer een student Tandheelkunde uitschiet met zijn/haar boor, heeft dit direct grote gevolgen. De T4X-principes helpen professionals op een goede manier omgaan met de stress en druk die hun werk met zich meebrengt.’

Interprofessioneel onderwijs

Afgelopen zomer vormde een feestelijke bijeenkomst de officiële start van living lab Tandheelkunde T4X, herinnert Hulst-Waal zich. ‘Er bestond al jaren een samenwerking tussen ACTA en de opleiding Oefentherapie: ‘onze’ studenten ondersteunden de tandheelkundestudenten bij het aanleren van gezond beweeggedrag. Met een aan Annemiek Rollman toegekende Comeniusbeurs konden we deze samenwerking uitbreiden tot een living lab, gericht op presteren onder druk en optimaliseren van (gezonde) prestaties bij ACTA-studenten. Velen van hen kunnen supergoed leren en doorlopen met gemak het vwo, maar het ontwikkelen van specialistische, motorische vaardigheden vraagt óók andere vaardigheden.’

In het living lab komen studenten en docent-onderzoekers van de opleidingen Oefentherapie, Ergotherapie, Fysiotherapie, Bewegingswetenschappen en ACTA elke donderdag samen om interprofessioneel te leren en te innoveren op het gebied van gezond presteren. Rollman: ‘Met onze gezamenlijke kennis vertalen we inzichten vanuit de sport- en prestatiepsychologie naar de tandheelkunde.’ Hulst-Waal: ‘Aan de hand van de T4X-principes. Gericht op de duurzame inzetbaarheid van ACTA-studenten, tijdens én na hun studie.’

What-if-scenario’s

Met zijn onderzoeksproject T4X richtte Oudejans zich de laatste jaren op het ontwerpen, invoeren en evalueren van slimme oefenmethoden voor sporters, musici en dansers. Raoul: ‘In dit living lab goten we de 4 oefenmethoden van T4X – doelbewust oefenen, aandachtsfocus, presteren onder druk en mentale voorstellingen - in 4 factsheets, die toepasbaar zijn binnen de opleiding tandheelkunde. De voorkant van de sheet is informatief; de achterkant biedt praktische oefeningen. Bij ‘doelbewust oefenen’ kun je bijvoorbeeld nadenken over wat je wilt leren en hóe je dit wilt leren. Bij ‘presteren onder druk’ kun je allerlei ‘what-if-scenario’s’ bedenken. Zo kunnen studenten bang zijn om uit te schieten met hun boor, wanneer ze door de spanning klamme handen krijgen. Dit soort situaties kun je trainen, weten we uit voorgaand onderzoek. Zodat je op moment suprême je taken goed uitvoert.’

Vanuit de factsheets werden, in samenwerking met ACTA-studenten en -docenten, 2 workshops ontwikkeld voor ACTA-studenten. Rollman: ‘In de eerste workshop beschrijven onze studenten welke zaken voor hen drukverhogend werken en wat er met ze gebeurt wanneer ze stress ervaren. Tijdens deel 2 gaan ze met praktische oefeningen aan de slag. Uiteindelijk ontwikkelen ze een wetenschappelijk onderbouwd programma, waarmee ze hun psychomotorische vaardigheden kunnen trainen voor stressvolle praktijksituaties.’

Samen kom je verder

Wat doet dit alles nu met de ACTA-studenten? Rollman: ‘Onze studenten ervaren de werkgroepen als heel nuttig. Wel vinden ze het lastig om de nieuwe manier van werken zelf in te zetten tijdens hun praktijkonderwijs. Daarom gaan we onderzoeken hoe we de T4X-principes kunnen verankeren in ons curriculum. Te beginnen bij het meer betrekken van docenten.’

Wat dit ACTA-studenten op de lange termijn oplevert? Oudejans: ‘Wanneer je spannende situaties traint, gaan spanning en druk niet meer met je ‘aan de haal’. Dat maakt je zelfverzekerder in het oplossen van moeilijke situaties.’ Rollman: ‘Studenten leren hun krachten én hun grenzen beter kennen. Hopelijk brengt dit de bovengemiddelde uitval van tandartsen in de toekomst naar beneden. Daarbij leren de verschillende studenten in dit living lab heel veel van elkaar. Alleen ben je wellicht sneller, maar samen kom je verder.’