Betere ondersteuning fysiotherapeut na opname Intensive Care

‘Jaren geleden werkte ik als stagiair op een IC’, vertelt Robin Kwakman. ‘Ik was vanuit mijn studie gewend dat patiënten naar mij toekwamen met een specifiek probleem. Op een IC is je werk opeens helemaal anders. Je hoort overal piepjes. Patiënten zijn er verbonden aan apparaten en slangen. Soms gaat er een alarm af én er gaan mensen dood. Dat is extreem uitdagend. Want wat kun je bijvoorbeeld met een patiënt die op bed ligt met een buis in zijn mond? Het voelt heel onnatuurlijk om deze patiëntgroep te trainen. Ze zijn toch doodziek? Dat klopt. Maar herstel, zo weten we uit onderzoek, begint al op de IC.’

In overlevingsstand

Hoe langer een opname op de IC duurt, des te ernstiger zijn de gevolgen, weet Kwakman. ‘Denk aan verminderde spierkracht en conditie, ondervoeding, depressies, angsten en geheugenproblemen. Alle klachten die na een IC-opname kunnen ontstaan noemen we het Post Intensive Care Syndroom (PICS). Fysiotherapeuten kunnen na een kritieke ziekte helpen met het herstel van de fysieke functie, zodat je na je verblijf op de IC zo snel mogelijk weer kunt functioneren in het dagelijks leven.’

Maar hoe pak je dit aan? ‘Wanneer je als fysiotherapeut op de IC binnenkomt, krijg je te maken met patiënten die op bed liggen, laag belastbaar zijn én verbonden zijn aan apparatuur waar hun leven van afhangt. Hun lichaam staat in de overlevingsstand. Mensen die langdurig beademd zijn, zijn veelal niet meer in staat om bijvoorbeeld zelf op hun zij te draaien in bed. De armen hoog optillen kost vaak al veel moeite. Je moet dus heel laagdrempelig starten en de veiligheid van de patiënt goed waarborgen. Daarom begin je altijd met een inventarisatie van wat een patiënt veilig mag en kan. Daarna maak je een plan en probeer je iemand zo snel mogelijk te activeren en uit bed te krijgen.’

Belasting spreiden

Kwakmans promotieonderzoek startte met een onderzoek naar de belastbaarheid van 21 mechanisch beademde IC-patiënten in het Amsterdam UMC, locatie AMC. ‘We zagen dat patiënten vaak al heel moe waren als wij ’s morgens op de IC binnenkwamen. We wilden weten waardoor dit kwam. Daarom voerden we een verkennende studie uit naar de metabole belasting tijdens rust, ochtendzorg en actieve bed-oefeningen bij deze patiënten. We zagen dat zowel ochtendzorg als actieve bed-oefeningen konden leiden tot korte perioden van hoge zuurstofopname en hoge ervaren vermoeidheid bij patiënten. Zo ontdekten we dat ochtendzorg en bed-oefeningen voor mechanisch beademde patiënten een gelijkwaardige belasting vormen. Logisch dus dat patiënten veelal erg moe waren na de ochtendzorg. En belangrijk voor ons om, indien nodig, een ander trainingsmoment te kiezen of een dagschema op te stellen en zo belasting en rust gebalanceerd te spreiden over de dag.’

Zelfstandig lopen

Hierna volgde een studie naar het effect van vroegtijdige loopbandtraining met lichaamsgewichtondersteuning op een IC. ‘In een pilotstudie ontdekten we dat patiënten die hun eigen lichaamsgewicht nog niet konden dragen, wel op een loopband konden oefenen met een ondersteunend harnas. Tijdens onze studie onderzochten we of mensen sneller zelfstandig konden lopen doordat we in een eerder stadium deze looptraining konden aanbieden. We zagen heel mooie uitkomsten. Het inzetten van loopbandtraining lijkt een veelbelovende interventie om het herstel van het lopen te bevorderen en de opnameduur van IC-patiënten te verkorten.’

Vervolgens maakte Kwakman een raamwerk van praktische aanbevelingen voor fysiotherapeuten in de eerste lijn. Opgesteld met internationale en nationale experts. ‘Daarin werden bijvoorbeeld aanwijzingen gegeven voor de overdracht vanuit het ziekenhuis en over fysiotherapeutische meetinstrumenten en interventies.’ Afsluitend presenteerde Kwakman overwegingen voor het fysiotherapeutisch klinisch redeneren tijdens het herstel van het lopen voor kritisch zieke patiënten, tijdens en na verblijf op de IC, voor aankomend en startende fysiotherapeuten.

Promoveren, en dan?

Het proefschrift van Kwakman verrijkt, naar eigen zeggen, de kennis van fysiotherapie bij ondersteuning van fysiek herstel na kritieke ziekten en opname op de IC. ‘Het legt een fundament voor meer innovatieve en gepersonaliseerde zorg en onderzoek, die belangrijk is bij het aanpakken van de fysieke uitdagingen waar IC-overlevenden mee te maken hebben. Er valt nog veel te ontdekken op dit gebied. Of ik daar een bijdrage aan zal leveren? Wie weet. Voor nu ben ik blij met mijn huidige functie. En ik kan met deze opgedane kennis en vaardigheden absoluut een bijdrage leveren aan het onderwijs en onderzoek op de HvA.’

Op dinsdag 7 mei verdedigt Kwakman zijn proefschrift om 13.00 uur in de Agnietenkapel. In aanwezigheid van zijn promotoren dr. M van der Schaaf (Amsterdam UMC, locatie AMC, afdeling Revalidatie) en prof. dr. Raoul Engelbert (HvA) en co-promotoren dr. E. Voorn (Amsterdam UMC, locatie AMC, afdeling Revalidatie) en prof. dr. Frans Nollet (Amsterdam UMC, locatie AMC, afdeling Revalidatie).

Veel succes, Robin!

Online bijwonen verdediging proefschrift

Wil je de verdediging van Robin online bijwonen? Vanaf 1 mei staat de link hiervoor op de website van de UvA.