Bijzonder lector Raôul Oudejans ontvangt Frank Bakker Award

‘De academische kant van sportpsychologie omvat de bestudering van menselijk gedrag in of rondom sportsituaties’, vertelt bijzonder lector Raôul Oudejans. ‘Niet alleen het gedrag van sporters, maar ook dat van coaches, fans of ouders langs de lijn. De afgelopen jaren vond er een verbreding plaats binnen ons onderzoeksveld. Van sportpsychologie naar sport- en prestatiepsychologie. Er wordt nu ook onderzoek gedaan naar het menselijk gedrag bij prestaties op andere domeinen. Denk aan muziek, dans, tandheelkunde en politiewerk.

In de toegepaste sport- en prestatiepsychologie implementeren we de kennis uit onderzoek in de praktijk. Vanuit de HvA doen wij dit vaak in living labs: onderzoeks-omgevingen in de echte wereld waar interventies, methodes en innovaties ingevoerd en geëvalueerd worden. Daarnaast telt Nederland diverse sport- en prestatiepsychologen die degenen die onder druk moeten presteren, helpen bij het verbeteren van hun prestaties. Bijvoorbeeld door mentale training en aandacht voor de psychologische kant van presteren. Toch is een sport- en prestatiepsycholoog vaak nog geen vast onderdeel van bijvoorbeeld een topsportteam. Gelukkig zijn topsporters zelf steeds opener over de mentale druk zie zij op sommige momenten ervaren.’

Implementatie in de praktijk

Oudejans is gefascineerd door de uitzonderlijke vaardigheden die sommige mensen hebben op bepaalde gebieden. ‘Toch leiden deze vaardigheden niet altijd tot een goede prestatie. Je kunt op een training of repetitie buitengewoon presteren, maar bezwijken onder de druk van een optreden of wedstrijd. Hoe kan dit? En wat kun je hieraan doen?’ Tijdens zijn onderzoeksproject Training for Excellence (T4X) richtte Oudejans zich op het ontwerpen, invoeren en evalueren van slimme oefenmethoden voor sporters, musici en dansers. Zijn onderzoek werd in 2021 genomineerd voor de onderzoeksprijs van de HvA.

‘Het draait in deze domeinen om het aanleren van bewegingsvaardigheden en het uitvoeren ervan onder hoge druk. Ik hoor mensen in de praktijk vaak enthousiast over de methode. Dit betekent echter niet dat ze structureel wordt ingezet.’ De laatste jaren focust hij zich dan ook op de structurele implementatie van de oefenmethoden. Onder meer in een living lab op de Amsterdamse Academie voor Theater en Dans (ATD) en bij het talentprogramma van de Orange Lions (basketbal). Maar ook bij het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) van de VU. ‘Vanuit de literatuur kennen we de effectiviteit van de oefenmethoden. De uitdaging ligt nu in het structureel implementeren ervan in opleidingsprogramma’s voor bijvoorbeeld topsporters, studenten of politiemensen.’

Frank Bakker Award

Voor de bijdrage aan zijn vakgebied ontving Oudejans op 16 november de Frank Bakker Award uit handen van Frank Bakker zelf. ‘Frank Bakker was één van de eerste Nederlandse sportpsychologen. Hij had een grote rol in de oprichting en was lange tijd voorzitter van de Vereniging Voor SportPsychologie in Nederland (VSPN). Tijdens mijn opleiding Bewegingswetenschappen aan de VU kreeg ik les van hem. Vervolgens was hij mijn copromotor en later mijn leidinggevende. Samen ontwikkelden we ons steeds verder binnen ons vakgebied.’ Zo schreef Oudejans in 2012 als coauteur mee aan het boek Sportpsychologie van Bakker, tegenwoordig hét standaardwerk voor studenten sportpsychologie. In 2012 ging Bakker met pensioen en nam Oudejans het stokje van hem over met betrekking tot de organisatie van het onderwijs rondom sport- en prestatiepsychologie op de VU.

Waardering van vakgenoten

De Frank Bakker Award is in 2017 in het leven geroepen door de VSPN als eerbetoon aan de naamdrager en wordt eens per 2 jaar uitgereikt aan iemand die een significante bijdrage heeft geleverd aan de sport- en prestatiepsychologie in Nederland. Leden van de VSPN dragen kandidaten voor en stemmen uiteindelijk op de 3 personen die door een vakjury genomineerd worden. ‘Ik ontving de wisselbokaal dit jaar vanwege mijn uitgebreide onderzoek naar presteren onder druk en mijn inspanningen om de principes uit mijn onderzoek een structurele plek te geven in de praktijk.’

De prijs voelt voor Oudejans als waardering van zijn vakgenoten voor zijn werk. ‘De laatste decennia hebben we grote stappen gemaakt in de erkenning van het belang van ondersteuning bij de mentale kant van presteren. Toch is er nog veel te doen.’ Zo start Oudejans binnenkort bijvoorbeeld een samenwerking met de Amsterdamse basketbalvereniging Apollo, in living lab MUST. ‘Om samen een toekomstbestendig verenigingsmodel te ontwikkelen dat meer jongeren aantrekt en professionele begeleiding binnen de vereniging versterkt. Uiteindelijk hoop ik dat al deze initiatieven leiden tot de structurele aanwezigheid van sport- en prestatiepsychologie in verschillende beweeg- en prestatiedomeinen. Zodat we gezamenlijk tot de beste prestaties komen, mét behoud van plezier, motivatie en fysieke én mentale gezondheid.’