Afstuderen op teamprestaties in topsport bij T4X

‘Onderzoeksproject T4X was aanvankelijk vooral gericht op het verbeteren van de individuele prestaties van topsporters’, vertelt Marja Trogrlic. ‘Prachtig. Maar individuele prestaties vormen geen garantie op teamsucces. Bij teamsporten moet je samen tot prestaties komen. Succesvolle teams hebben een grote teamveerkracht. De spelers weten gezamenlijk goed te presteren onder druk en laten zich niet ‘uit het veld slaan’ wanneer het even tegenzit. Het kunnen aanpassen aan stressmomenten verloopt optimaal, waardoor ze grootste prestaties kunnen leveren. Elke sporter op topniveau is uitmuntend in zijn/haar sport. Winnen hangt niet alleen samen met je sportieve kwaliteiten, maar ook met je mentale weerbaarheid en je communicatieve/reflectieve vaardigheden.’

Van topsporter tot talentondersteuner

Marja Troglic is opgeleid als fysiotherapeut. In januari 2023 rondde ze de master Bewegingswetenschappen - specialisatie: high performance – af aan de Vrije Universiteit in Amsterdam (VU). Ze specialiseerde zich in de begeleiding van topsporters. ‘Van mijn 7e tot mijn 14e jaar basketbalde ik op topniveau. Door een blessure stopte ik en ging ik studeren.’ De liefde voor de sport bleef. ‘Ik werd na mijn blessure als topsporter zo goed begeleid door mijn fysiotherapeut. Dit wilde ik ook voor anderen kunnen betekenen. En dan natuurlijk het liefste binnen de basketbalwereld.’

Tijdens colleges van lector Sport- en Prestatiepsychologie Raôul Oudejans gaf Trogrlic te kennen graag aan zijn onderzoeksproject T4X mee te willen werken. ‘Dat vindt onder meer plaats aan de Orange Lions Academy. Dé plek voor toptalent in de basketbalwereld. Mijn afstudeeropdracht ontstond in samenspraak met Molly McDowell en Mara Goedegebuure (respectievelijk hoofdcoach en sport- en prestatiepsycholoog bij het vrouwelijke talentteam, red.). Zij zagen de speelsters tijdens internationale evenementen veranderen in het veld. Onder druk zetten zij mindere prestaties neer. Ze vroeg zich af hoe ze haar team kon trainen om beter om te gaan met de druk van dergelijke momenten. Met andere woorden: hoe kon zij hen ondersteunen bij het ontwikkelen van meer teamveerkracht?’

Teamveerkracht meten en trainen

‘Er bestaan veel algemene definities over de veerkracht van individuele en teamsporters’, vervolgt Trogrlic. ‘Over objectief aantoonbaar teamveerkrachtig gedrag was weinig bekend. Daarom ontwikkelde ik hier een gedragsobservatie-instrument voor. Hiermee kan een coach gedrag passend bij teamveerkracht observeren en meten. Het instrument is gebaseerd op 6 gedragingen: verbale en non-verbale communicatie, pro-sociaal gedrag (gedrag bedoeld om een ander te helpen, red.), leiderschap, inzet en kwetsbaar gedrag. Je wilt bijvoorbeeld dat spelers met elkaar blijven praten tijdens stressvolle situaties. Ook wil je dat je teamleden elkaar blijven aanmoedigen en steunen. Met het ontwikkelde instrument kan een coach dergelijk gedrag turven. McDowell gaf bijvoorbeeld aan dat het instrument haar hielp om de kwaliteiten van haar spelers beter te benutten.’

Naast het meetinstrument ontwikkelde Trogrlic een interventie om als team te leren presteren onder druk. ‘Ik ontwierp een 40-tal ‘game-simulaties’, gebaseerd op de meest intense momenten van een wedstrijd. Zoals de laatste paar minuten van een wedstrijd, waarbij de winst binnen handbereik lijkt. We lieten de dames van de Orange Lions Academy – na een duidelijke uitleg over het belang van dergelijke oefeningen – trainen met de simulaties. In het veld. Compleet met scorebord en scheidsrechters. Zonder hulp van hun coach.’

De simulaties werden opgenomen met camera’s. Na afloop werd de spelers gevraagd te reflecteren op hun gedrag. ‘Wat doet een stressvolle situatie met je? En welke invloed heeft dit op het team? Dit vonden zij aanvankelijk heel lastig. Toch gaf het hen, én hun coach, veel helpende inzichten. De ‘teamspirit’ groeide en ze leerden beter praten over hun gevoel, emoties en gedrag.’

Stappenplan voor succes

Naar aanleiding van haar bevindingen schreef Trogrlic een ‘factsheet’ over teamveerkracht. Dit 2 pagina’s tellende document geeft uitleg over het belang van teamveerkracht. Daarnaast biedt het een coach een stappenplan om een team te ondersteunen bij de ontwikkeling ervan. Trogrlic: ‘Een heel praktische ‘tool’ dus om in te zetten in de praktijk. Wanneer je als team vaker blootgesteld wordt aan druk en stress, leer je hier steeds beter mee omgaan. Daardoor kom je uiteindelijk tot betere prestaties.’ Of de dames van de Orange Lions Academy hun prestaties daadwerkelijk verbeterden, is nog onbekend. Trogrlic: ‘Dat wordt tijdens vervolgonderzoek gemeten.’

Hoe Trogrlic haar betrokkenheid bij het onderzoeksproject ervaren heeft? ‘Tijdens praktijkonderzoek ben je een kleine schakel tussen de wetenschap en de praktijk. Het is fantastisch om daadwerkelijk een bijdrage te kunnen leveren aan zo’n grote topsportorganisatie en sporters vooruit te helpen in hun prestaties.’