ProMIO stimuleert gezonde levensstijl Surinaamse ouderen

‘Binnen een aantal andere culturen is het helemaal niet vanzelfsprekend om te bewegen’, vertelt fysiotherapeut Merijn Smak. ‘Zeker niet op oudere leeftijd. In het ProMIO-onderzoek draait het om het aanleren van een gezonde leefstijl bij ouderen (55+) met een andere culturele achtergrond dan de Nederlandse.’ Smak heeft een eigen praktijk in Amsterdam Nieuw-West en is gespecialiseerd in osteoporose (botontkalking), claudicatio intermittens (etalagebenen) en valpreventie.

‘Ouderen verliezen van nature spiermassa en -kracht’, vult diëtist en leefstijlcoach Trutchka Bouterse aan. ‘Dit noemen we sarcopenie’. Bouterse heeft een eigen praktijk in Amsterdam- Zuidoost en schreef het boek 'Mensen hebben gezegd, waarin ze hypes en mythes over voeding ontrafelt. ‘Sarcopenie maakt ouderen minder zelfredzaam. Daarnaast lopen zij meer kans op diabetes type 2 en obesitas.’

Cultuursensitieve aanpak

Het eerste onderzoek naar een gezonde leefstijlinterventie voor ouderen met een migratieachtergrond – ProMIO 1.0 – startte in 2018. Gefinancierd door SIA RAAK. Onderzocht werd hoe een voedings- en beweegprogramma eruit zou moeten zien voor Turkse, Marokkaanse en Surinaamse ouderen. Wat eten ze? Hoeveel bewegen ze? Waar hebben ze behoefte aan? En hoe worden ze het liefst geïnformeerd?

Onderzoekers merkten dat een cultuursensitieve aanpak heel belangrijk is. Daarnaast zijn een goede voorlichting en voorlichtingsmaterialen in verschillende talen noodzakelijk. Er werd een interventie ontworpen waarbij ouderen begeleiding krijgen van een diëtist en een fysiotherapeut. Daarnaast trainen ze zelfstandig én in groepsverband met een trainer.

De resultaten van de pilot van ProMIO 1.0, waarin de interventie werd getest, waren veelbelovend. Ouderen vielen in 12 weken behoorlijk af en gingen 30% vooruit in spierkracht. Onderzoekers merkten dat zij de beste aansluiting vonden binnen de Surinaamse gemeenschap.

Van kaas tot bakkeljauw

In ProMIO 2.0 wordt de effectiviteit van de ProMIO-interventie verder getest onder Surinaamse ouderen. Gedurende een half jaar krijgen de ouderen begeleiding van een diëtist, een fysiotherapeut en een trainer. Van juni tot en met december 2022 begeleidden Smak en Bouterse 7 ouderen van Surinaamse afkomst.

Bouterse: ‘Wanneer de ouderen bij mij kwamen voor een intake bespraken we hun voedingspatroon. Daarna kwamen ze 4 keer terug. Ik informeerde hen over de risico’s van sarcopenie, vertelde welke voedingsmiddelen een hoog eiwitgehalte hebben en gaf diverse adviezen omtrent aanpassingen in hun voeding. De meesten aten te weinig eiwitten. Nu hebben veel Surinamers een lactose-intolerantie, vermoedelijk doordat ze vanaf jonge leeftijd weinig melkproducten binnenkrijgen. Ze moeten dus leren hoe ze op een gezonde manier voldoende eiwitten eten. Bijvoorbeeld een omelet op brood in plaats van jam. Of een extra plak kaas. Surinamers vinden dat Nederlanders hun brood in de regel veel te dik beleggen.

Ik hielp hen om de eiwitten te verdelen over de verschillende maaltijden. Weeg ’s avonds je stukje kip. Dan weet je wat je binnenkrijgt. Eet je liever vegetarisch? Tahoe en tempé zijn goede alternatieven. Ook een traditioneel Surinaams gerecht, zoals bakkeljauw (gezouten en gedroogde kabeljauw/koolvis) bevat aardig wat eiwitten. En na het sporten is een eiwitrijke snack heel belangrijk voor je spieropbouw.’

Kleine successen

Het beweeggedrag van de ouderen was heel wisselend, aldus Smak. ‘De één danst en staat 2 keer per week in de sportschool. De ander doet niets.’ Bouterse vult aan: ‘Surinamers vinden het hier snel te koud om even lekker naar buiten te gaan. En bied ons geen activiteit aan waarvan ons haar nat wordt.’

Smak: ‘Tijdens de intake vroeg ik altijd naar fysieke klachten, medicatiegebruik en iemands ziektegeschiedenis. Sta je makkelijk op uit een stoel? Kom je de trap goed op? Wanneer iemand nauwelijks bewoog, raadde ik twee of drie korte, makkelijke oefeningen aan die snel resultaat opleveren. Succeservaringen bieden dus. Tijdens vervolgconsulten besprak ik met deelnemers waardoor bewegen wel of niet lukte. Pijnklachten verhielpen we vaak door kleine aanpassingen in de houding tijdens het trainen. Zo gaf ik bijvoorbeeld heel veel tilinstructies.’

In de tussentijd trainden de deelnemers met een trainer van de HvA. Smak: ‘Tweemaandelijks bespraken we met z’n drieën ieders voortgang. Bijzonderheden wisselden we tussentijds uit. Zo konden we mensen heel gericht begeleiden.’

Kennis en bewustwording

Na een half jaar hoorde Smak veelal terug dat mensen zich energieker en fitter voelden. ‘Ze hadden minder pijnklachten en stonden makkelijker op uit een stoel. Twee bevriende deelneemsters stimuleerden elkaar op een heel leuke manier om dagelijks te wandelen.’

Bouterse: ‘Bij de meesten zag ik dat de spiermassa toenam en het vetpercentage afnam. Velen raakten een paar kilootjes kwijt. Maar het allerbelangrijkste was: kennis en bewustwording. Surinamers vormen een hechte gemeenschap. Ze delen hun successen en vertellen handige tips en trucs graag verder. Deze kennis gaat zich als een olievlek verspreiden. Ik krijg nu al vragen of mensen zich nog kunnen aansluiten bij ons onderzoek.’

De deelnemers ronden hun inzet voor het huidige onderzoek eind mei af. Daarna zetten ze gedane aanpassingen in hun leefstijl zelfstandig voort. Aan het eind van de onderzoeksperiode wordt iedereen opnieuw gemeten door onderzoekers van de HvA. Smak en Bouterse hopen op mooie uitkomsten én zijn zich steeds bewuster van de kracht van samenwerking. Smak: ‘Je kunt nog zo veel sporten, maar als je daarna een zak chips opentrekt of speklapjes bakt, bereik je niets.’