Samenwerken bij mensen met ernstige psychische aandoeningen

‘Jaarlijks kampt ongeveer een kwart van onze bevolking met psychische problemen’, vertelt bijzonder lector Yolanda Nijssen. ‘Lang niet iedereen heeft daar begeleiding bij nodig. Ongeveer 1,5 procent van alle Nederlanders worstelt met EPA. Dat zijn zo’n 250.000 mensen.

Wanneer spreken we nu van een ernstige psychische aandoening? Ten eerste kampt iemand met een psychische aandoening, waar hij of zij ondersteuning bij nodig heeft. We noemen een psychische aandoening ernstig wanneer deze voor langdurige problemen zorgt op verschillende levensdomeinen, zowel sociaal als maatschappelijk. Langdurig vinden we meer dan twee jaar. Mensen met EPA hebben bijvoorbeeld psychotische klachten en angsten. Ze kunnen achterdochtig zijn of het idee hebben dat er een enorm gevaar op ze afkomt. Vaak spelen er naast psychische problemen, ook maatschappelijke problemen, zoals financiële achterstanden, een slechte(re) woonsituatie, weinig tot geen netwerk, discriminatie en/of (zelf)stigma.’

Mooie methodieken

Yolanda Nijssen is onlangs aangesteld als bijzonder lector voor het lectoraat Herstelgericht werken bij ernstige psychische aandoeningen aan de HvA. Daarnaast geeft ze lessen bij de master GGZ-Verpleegkunde. Het grootste deel van haar tijd werkt ze als senior-onderzoeker bij de Parnassia Groep. Daar leidt ze onderzoeksprojecten rondom herstelgerichte zorg.

Nijssen: ‘Herstelgerichte zorg is niet alleen gericht op klachten en symptomen, maar op de mens in zijn context. Mensen met EPA hebben begeleiding nodig op diverse levensgebieden. In Nederland verzorgen we deze begeleiding veelal vanuit FACT-teams*. Deze bestaan uit professionals met uiteenlopende achtergronden, zoals een psychiater, een verpleegkundige of een ervaringswerker. De begeleiding sluit aan bij iemands kwetsbaarheden én bij zijn of haar sterke punten.

In de afgelopen jaren is veel onderzoek gedaan naar herstelgericht werken. Er zijn allerlei mooie standaarden en methodieken ontwikkeld voor de begeleiding van mensen met EPA. Maar hoe passen we deze toe in de praktijk? Als auditor voor de FACT-teams zie ik dat er veel goed gaat. Toch kunnen we ons verder ontwikkelen. Bijvoorbeeld op het gebied van ondersteuning bij tegenslagen en traumaverwerking. Vanuit dit lectoraat gaan we onder meer monitoren of we de juiste dingen doen, met de juiste mensen op het juiste moment en de juiste plek.’

Voortborduren op

Herstelgerichte zorg is een breed onderwerp. Daarom is vanuit het lectoraat gekozen voor 4 onderzoeksthema’s:

1. De herstelgerichte houding. Welke competenties hebben begeleiders nodig? Wat gaat goed en waar liggen de knelpunten?
2. Methodieken en meetinstrumenten. Hoe werken ze in de praktijk en wat leveren ze op?
3. De samenwerking tussen de cliënt, de zorgprofessional(s) en het netwerk (triadisch werken). Hoe verloopt deze?
4. Beeldvorming en stigma. Hoe worden cliënten bejegend en welke effecten heeft dit?

Onder deze vier deze thema’s zal praktijkgericht onderzoek plaatsvinden. Nijssen: ‘Met onderzoeksvoorstellen en subsidieaanvragen wil ik voortborduren op reeds bestaand onderzoek. Zodat we kennis keer op keer kunnen uitbreiden en aanvullen. Dat zorgt voor meer impact dan wanneer je steeds iets nieuws bedenkt.

Natuurlijk gaan we hierin samenwerken met andere lectoren en lectoraten. We kunnen veel van elkaar leren. Lectoraten op het gebied van de somatiek (fysieke zorg, red.) hebben met gelijksoortige thema’s te maken. Zo zijn we allemaal gericht op de beste zorg, meer eigen regie én samenwerking met de patiënt en zijn of haar netwerk.’

Kennis omzetten

Door haar ruime ervaring als onderzoeker heeft Nijssen inmiddels een groot kennisnetwerk opgebouwd. ‘Ik ken meerdere lectoren in Nederland die aan ditzelfde thema werken. Op congressen of in kennisnetwerken wisselen we met elkaar uit wie waaraan werkt en of we kunnen samenwerken. Veelal vrijblijvend. Onder het lectoraat ga ik op zoek naar structurele samenwerkingsverbanden, zodat we concrete resultaten kunnen boeken. Daarnaast werk ik veel samen met studenten en stagiaires. Dat blijf ik doen. Met subsidiegelden wil ik graag een aantal promovendi aantrekken, zodat we onze kennis kunnen omzetten in praktijkgerichte publicaties.’

Zichzelf ziet ze voornamelijk als bruggenbouwer tussen praktijk, onderzoek en onderwijs. Binnen de Parnassia Groep, de HvA, maar ook landelijk en mogelijk internationaal. Haar ambitie? ‘Structurele samenwerkingsverbanden, concrete onderzoeksprojecten, mooie promotietrajecten en veel betrokkenheid van studenten.’

*FACT staat voor Flexible Assertive Community Treatment