Healthy Urban Living Lab

‘Vanuit het Healthy Urban Living Lab willen we de toekomstige bewoners van het Bajeskwartier een zo groot mogelijk kans bieden op gezond leven in de stad’, vertelt Lea den Broeder. Den Broeder werkt als projectleider Volksgezondheid Toekomst Verkenning bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Daarnaast is ze als lector Gezondheid en Omgeving verbonden aan de HvA. Hier doet ze onderzoek naar de wisselwerking tussen mensen en hun leefomgeving én de invloed ervan op hun gezondheid.

Twee jaar langer leven

Samen met docent-onderzoekers en studenten dacht Den Broeder de afgelopen 3 jaar mee met gebiedsontwikkelaar AM, onderdeel van de Koninklijke BAM Groep, over de herinrichting van het Amsterdamse Bajeskwartier. Den Broeder: ‘Hun ambitie was: bewoners van de nieuwe wijk twee jaar langer gezond laten leven. Aan ons de vraag om te onderzoeken wat hiervoor nodig is.

‘Gezond leven hangt voor een groot deel af van gezond gedrag’, legt Den Broeder uit. ‘Je omgeving kan dit faciliteren, maar ook hinderen. Er zijn delen in de stad waar je struikelt over de fastfoodketens. Als je veel van dit soort plekken om je heen hebt, ben je eerder geneigd er gebruik van te maken. En dan heb je het alleen nog maar over aanbod. Natuurlijk zijn er meer helpende factoren, zoals voldoende groen, veilige verkeerssituaties en de aanwezigheid van fietsparkeerplaatsen. Je kunt ook denken aan nudging: het op een positieve manier beïnvloeden van gedrag. We weten onder meer dat mensen geneigd zijn om in de openbare ruimte sporen te volgen. Een stippellijn bijvoorbeeld. Of voetafdrukken. Wanneer je deze in de hal van een openbaar flatgebouw aanbrengt, kun je iemand op een natuurlijke manier naar een trappenhuis leiden in plaats van een lift. Om iemand daadwerkelijk de trap te laten nemen, moet je er natuurlijk óók voor zorgen dat dat trappenhuis schoon en veilig is.’

Goede gezondheidsadviezen

Om goede gezondheidsadviezen te kunnen geven, werd vanuit het Living Lab een Health Impact Assessment (HIA) uitgevoerd op de plannen van AM. ‘We focusten hierbij op gezond gedrag: bewegen, elkaar ontmoeten, ontspannen en gezond eten’, vervolgt Den Broeder. ‘Een van onze belangrijkste adviezen aan AM was: zorg voor een goede infrastructuur én voor activiteiten waardoor processen op gang komen. Als je een moestuin aanlegt, pakken mensen niet uit zichzelf een schep om te gaan graven. Dit moet je ondersteunen met levendige netwerken van buurtbewoners en organisaties.’

Naast het HIA voerden studenten diverse, aanvullende onderzoeken uit. ‘Studenten Digitale Media en Creatieve Industrie ontwikkelden bijvoorbeeld een buurtapp. Studenten Ergotherapie onderzochten de woonbehoeften. Hoe richt je de leefomgeving vriendelijk in voor ouderen? En hoe voorkom je eenzaamheid?

Momenteel onderzoekt een groep rechtenstudenten of je gezondheid vanuit een juridisch perspectief kunt benaderen. Heb je recht op een gezonde leefomgeving? En hoe laat je dat recht dan gelden? Als je een gezonde, duurzame wijk wilt opbouwen, kun je bewoners dan verplichtingen opleggen vanuit rechtswegen? En hoe ziet dat er dan uit?

Studenten uit de minor Global Health verkennen hoe het Bajesdorp - een broedplaats waar kunstenaars en vrije denkers komen wonen - de levendigheid van de wijk kan bevorderen.

Sterk netwerk

Natuurlijk worden niet alle adviezen 1-op-1 overgenomen door de gebiedsontwikkelaar. Den Broeder: ‘Ze dienen als inspiratiebron. Bij de ontwikkeling van nieuwe wijken zijn er aan het begin vaak veel mooie plannen, maar wanneer het bouwproces begint, verdwijnen de goede voornemens in de drukte van alledag. Onze aanwezigheid zorgt ervoor dat projectontwikkelaar AM van tijd tot tijd haar plannen toetst aan de oorspronkelijke ambities. Wij adviseren overigens ook andere partners uit de wijk, zoals de woningcorporatie, de middelbare school en Hotel Jansen: een tijdelijke woonvoorziening voor studenten en expats.’

Eind 2021 stopt de financiering vanuit AM. Den Broeder: ‘Toch verdwijnen wij niet uit het Bajeskwartier. Door PREVENT - het SPRONG-traject van CoE UV - kunnen we verder met de ontwikkeling van ons Living Lab.’ De eerste bewoners van de wijk komen eind 2022. ‘Het komende jaar richten we ons op een strategie om hen op een gezonde manier te verwelkomen. Daarnaast willen we een netwerk bouwen met de organisaties die actief zijn in de wijk. Zodat al die mooie plannen straks ook daadwerkelijk vorm krijgen. Ik hoop dat wij de komende jaren zo’n sterk netwerk voor gezondheid kunnen opzetten in deze wijk, dat andere wijken zeggen: ‘Dat willen wij ook!’