De onzichtbare invloed van uiterlijk op het werk

Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Laura Vonk naar het fenomeen ‘esthetische regulering op de werkplek’. Haar onderzoek onthult een reeks verborgen processen en onverwachte gevolgen van onze normen voor uiterlijk en presentatie.

Voldoen aan verwachtingen

De invloed van deze normen begint bijvoorbeeld al ver vóór het daadwerkelijke sollicitatiegesprek. Uitzendbureaus spelen hierin een belangrijke rol door werkzoekenden te vertellen dat het belangrijk is om zichzelf te zijn, maar er ook voor te zorgen dat hun uiterlijk past bij het bedrijf waar ze willen werken. Laura Vonk: ‘Het spanningsveld tussen authentiek zijn en voldoen aan de verwachtingen van de organisatie lost de bemiddelaar op door de adviezen te presenteren als in het belang van de werkzoekende.’

"Dienstkleding geeft de drager een gevoel van verantwoordelijkheid."

Van sollicitatie tot op de werkvloer

Het sollicitatiegesprek zelf is een ander cruciaal moment in het proces. Vonk: “De personen die de sollicitanten beoordelen, weten dat uiterlijk een grote rol speelt bij hun beoordeling, al vinden ze dat dit niet zou mogen meewegen. De dubbele gevoelens die ze hierbij ervaren, proberen ze te rechtvaardigen door uiterlijk te associëren met persoonlijkheid en motivatie. Maar ze negeren hierbij het feit dat diverse lichaamstypes op verschillende manieren worden gewaardeerd. Bovendien houden ze geen rekening met de culturele kennis die nodig is om te voldoen aan esthetische normen.”
Eenmaal aan het werk, spelen ook collega's een rol. Zij geven elkaar vaak impliciete feedback over hun uiterlijk, meestal in de vorm van humor, roddels of advies.

Uniformen maken het makkelijker

Esthetiek wordt niet alleen gereguleerd door externe factoren, maar is zelf ook regulerend. “Het dragen van uniformen, zoals die van treinconducteurs of bedienend personeel in toprestaurants laat dit zien”, legt Vonk uit. “Dienstkleding geeft de drager een gevoel van verantwoordelijkheid, beïnvloedt diens lichaamshouding en normaliseert lichaamsvormen. Het helpt werknemers om zich aan te passen aan de verwachtingen en normen van hun werkplek, zelfs als er geen direct toezicht is.”

Belangrijk om processen te doorzien

Esthetiek is dus niet alleen een kwestie van persoonlijke expressie, maar speelt ook een grote rol op het werk en in de samenleving. Het onderzoek van Vonk laat zien waarom het belangrijk is om de subtiele en vaak verborgen processen tussen schoonheidsnormen en werk te doorzien. Bovendien onderstreept het onderzoek de noodzaak om de invloed te begrijpen van esthetische regulering op werknemers, ongelijkheden en uitsluitingen in organisaties en de bredere maatschappij.