Ontwikkeling richtlijn toekomstgericht werken

De transitie naar volwassenheid is een fase is die kwetsbaarheden in zich draagt. Voor alle jongeren is de overgang naar volwassenheid een fase met veel nieuwe opgaven, vragen en verantwoordelijkheden. Omdat er in hoog tempo veel verandert in het leven van jongeren, vraagt de overgang naar volwassenheid veel van hun adaptatievermogen. Het is een levensfase met een verhoogd risico op het ontwikkelen van problematiek op verschillende leefdomeinen, van mentale gezondheid en schulden tot deviant gedrag en verslaving. Voor jongeren die afhankelijk zijn van professionele hulp zijn er extra uitdagingen. Uit ervaringen van jongeren zelf en van professionals is duidelijk geworden dat de begeleiding en ondersteuning op veel punten niet optimaal is. Jongeren voelen zich niet altijd gesteund door professionals, professionals ervaren de ondersteuning als complex omdat zoveel problemen op zoveel domeinen kunnen spelen, die ook op elkaar inspelen. Ze ervaren dat veel problemen buiten hun invloedssfeer liggen (bijvoorbeeld rond huisvesting, inkomen) en dat samenwerking vaak moeizaam verloopt. Onderzoek door de Hogeschool van Amsterdam en Inholland resulteerde in vergelijkbare bevindingen.

Er was lange tijd sprake van een ‘harde knip’ tussen de zorgstructuur voor jeugd en volwassenen in Nederland, waardoor jongeren vanaf 18 jaar geen aanspraak meer konden maken op jeugdhulp en plotseling moeilijker toegang hadden tot belangrijke hulpbronnen, zoals emotionele en materiële steun. Inmiddels wordt er geëxperimenteerd met verlengde jeugdzorg en pleegzorg. Maar jongeren die een beperkt eigen sociaal netwerk hebben en voor een belangrijk deel afhankelijk zijn van professionele ondersteuning lopen nog steeds het risico om een gedwongen, abrupte overgang te moeten maken naar volwassenheid, zonder doorlopend, consistent en duurzaam steunsysteem waar ze op terug kunnen vallen. In de verkenning en ook uit onze eigen afgeronde en nog lopende onderzoeken komt steeds opnieuw naar voren dat de transitie naar volwassenheid een specifieke aanpak en gezamenlijke inspanning behoeft, met de jongere als vertrekpunt, de relatie met de jongere centraal en een inrichting van hulp die daarbij steunend is. Kernwoorden zijn ‘een stabiele basis, bejegening, continuïteit in de ondersteuning en toekomstperspectief. Een dergelijke aanpak komt voor de betrokkenen bij deze richtlijn samen in de term ‘toekomstgericht werken’.

“Gezamenlijk werken aan de toekomst begint bij aandacht, de juiste snaar raken en vertrouwen opbouwen. Of in de taal van de jongeren die we spraken: ‘ik laat mensen mij pas helpen, als ik overtuigd ben dat die persoon mij echt helpen wil’. Toekomstgericht werken vraagt om het verkennen en uitstippelen van wat komen gaat met aandacht voor de weg die jongeren al hebben afgelegd en de fase van ontwikkeling waar zij zich in bevinden.”

GEZAMENLIJK KWALITEITSKADER VOOR PROFESSIONALS

Met de richtlijn willen we een gezamenlijk kwaliteitskader ontwikkelen met a) het jongerenperspectief centraal, b) waarbij praktijk- ervarings- en wetenschappelijke kennis worden gebundeld en die c) handelingsperspectief en een referentiekader biedt voor professionals en beleidsmakers voor het (organiseren van) toekomstgericht werken. De richtlijn geeft antwoord op uitgangsvragen die naar voren zijn gekomen uit een knelpuntenanalyse met jongeren en professionals. De nadruk ligt op het professioneel handelen, maar door diverse partijen wordt steeds aangegeven dat ook de randvoorwaarden, de manier waarop de ondersteuning van jeugdigen is georganiseerd, een belangrijk element vormen bij de vraag of er goede ondersteuning aan jongeren bij de transitie naar volwassenheid kan plaatsvinden.

De richtlijn richt zich op het bieden van handvatten en kwaliteitscriteria voor professionals die werken met jeugdigen tussen de 16 en 27 jaar. Dit zijn professionals in jeugdhulp, jeugdreclassering en jeugdbescherming. Maar daarnaast geeft de richtlijn ook nuttige handvatten voor professionals die meer in de sociale basis met jongeren en jongvolwassenen werken, zoals jongerenwerkers, medewerkers in buurtteams of bij arbeidstoeleiding, mentoren en zorgprofessionals op scholen. De richtlijn besteedt aandacht aan toepassing van toekomstgericht werken bij bijzondere groepen zoals jongeren met LVB.

De ontwikkelingsfase loopt tot juni 2024. Daarna volgen nog een fase van commentaar: het voorleggen van de conceptrichtlijn en onderbouwing aan de beroepsverenigingen voor inhoudelijk commentaar, proefimplementatie, herschrijven, autorisatie en publicatie. De richtlijn is naar verwachting gereed in maart 2025.

Meer weten over deze richtlijn? Neem contact op met Marian Zandbergen