Wie innoveert het sociale zekerheidsstelsel?
Hoe ambtenaren transities kunnen faciliteren en de rol die maatschappelijke initiatieven daarbij kunnen spelen.
ProjectHet sociale zekerheidsstelsel in Nederland mist een structurele aanpak om armoede uit te bannen. En dat terwijl grondwettelijk is bepaald dat de overheid een sociaal minimum moet garanderen waar haar inwoners niet onder kunnen komen. Daarnaast is het huidige stelsel door de jaren heen steeds complexer en strenger geworden. De commissie Sociaal Minimum heeft het helder samengevat: ‘Door de wens om inkomensondersteuning zo gericht mogelijk vorm te geven, is er in de afgelopen decennia een doolhof ontstaan van landelijke regelingen, lokale regelingen en private initiatieven’. Het gevolg is een hoge mate van niet-gebruik. Een derde van bijstandsgerechtigden maakt bijvoorbeeld geen gebruik van hun recht op bijstand.
Een transitie in het sociale zekerheidsstelsel?
Maar er hangt systeemverandering in de lucht. De behoefte aan een grootschalige ingreep groeit. Een transitie in het sociale zekerheidsstelsel lijkt aanstaande. Maar hoe ziet zo’n transitie eruit? We zien hierbij twee trends.
Ten eerste dat er zich een geleidelijke verschuiving voordoet in de rol die de overheid voor zichzelf ziet, van een rechtmatige naar een innoverende overheid. Met name veel gemeenten experimenteren met nieuwe aanpakken, en dat terwijl landelijke wetgeving nog niet eens zoveel is veranderd. Ten tweede een toenemende betrokkenheid van maatschappelijke en burgerinitiatieven bij armoedevraagstukken. Een voorbeeld is Gewoon Geld Geven, een maatschappelijk initiatief van Kansfonds waarbij gezinnen in de bijstand maandelijks 150 euro extra onvoorwaardelijk krijgen.
Onderzoeksvraag
Deze twee trends samen laten een beweging zien waarbij er druk staat op de overheid als bestuurlijk apparaat om zichzelf anders te gaan positioneren in de samenleving. Een overheid die in staat is om systemen te innoveren. Onze onderzoeksvraag is daarbij: Hoe faciliteert de overheid systeeminnovatie en waar staat het vanuit zijn klassieke rol transities juist in de weg?
Samenwerking en financiering
Dit rapport is een resultaat van het project ‘systemen met denkarmoede?’ in samenwerking met performatief maker/onderzoeker Myrthe Krepel. Het project is mogelijk gemaakt door financiering van het Centre for Expertise Creative Innovation (CoECI).
We willen Kansfonds bedanken voor haar medewerking aan dit onderzoek.