Amsterdamse Familie School
Evaluatie- en actieonderzoek
ProjectWat is de meerwaarde van de Amsterdamse Familie Scholen Aanpak in het primair en voortgezet onderwijs in Amsterdam? Dat is de hoofdvraag in het onderzoek dat het lectoraat Armoede Interventies samen met het Kohnstamm Instituut uitvoert naar de Amsterdamse Familie Scholen.
De Amsterdamse Familie School: Evaluatieonderzoek
De Amsterdamse Familie School werkt vanuit de gedachte dat kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen in een brede en rijke context, waarin de drie leefwerelden (school, thuis en buurt) met elkaar samenwerken en elkaar versterken. Hoewel de aanpak per school kan verschillen werkt elke Amsterdamse Familie School in ieder geval aan het organiseren van een rijk aanbod voor kinderen op en rondom school, het betrekken van ouders/verzorgers bij de school en het bieden van toekomstperspectief voor (kwetsbare)gezinnen, onder andere via samenwerkingen in de wijk. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is dat alle kinderen dezelfde kansen moeten krijgen om zich te kunnen ontplooien tot de beste versie van zichzelf.
Bevorderen van kansengelijkheid
De aanpak betreft maatwerk; elke school ontwikkelt binnen een aantal pijlers haar eigen doelen en activiteiten en werkt aan de hand van verschillende thema’s aan het bevorderen van kansengelijkheid. De Amsterdamse Familie School-aanpak ging van start in het schooljaar 2019/2020 met 8 PO-scholen en 2 VO-scholen. In opdracht van de gemeente Amsterdam hebben de Universiteit van Amsterdam (UvA), Kohnstamm Instituut en het lectoraat Armoede Interventies tussen 2020 en 2023 een evaluatieonderzoek uitgevoerd om de implementatie van de aanpak in kaart te brengen en te onderzoeken in hoeverre deze vernieuwende, bottom-up aanpak leidt tot veranderingen op school-, kind- en gezinsniveau. De gemeente heeft de aanpak inmiddels uitgebreid met 17 PO-scholen en 6 VO-scholen. Daarnaast is het Samenwerkingsverband voortgezet onderwijs Amsterdam-Diemen aangehaakt met 7 VO-scholen.
Samenwerking Kohnstamm Instituut en lectoraat Armoede Interventies
Om het ontwikkelproces op de nieuwe en huidige Amsterdamse Familie Scholen te (blijven) monitoren, heeft de gemeente het lectoraat Armoede Interventies gevraagd om in samenwerking met het Kohnstamm Instituut de evaluatie van het ontwikkelproces tot en met de zomer van 2027 te continueren. De onderzoekers bundelen hiermee hun krachten; het lectoraat Armoede Interventies heeft de expertise op het gebied van armoede en het Kohnstamm Instituut op het gebied van onderwijs. Het doel van de evaluatie is om inzicht te krijgen in de ontwikkelingen op de Amsterdamse Familie Scholen om daarmee de meerwaarde van deze vernieuwende aanpak boven tafel te krijgen.
Doel van het onderzoek
Het doel van onderzoek is om inzicht te krijgen in de ontwikkelingen op de Amsterdamse Familie Scholen en daarmee de meerwaarde van deze aanpak. Dit doen we door:
- Het beschrijvend in kaart brengen van het aanbod/interventies op de scholen;
- Het in kaart brengen van het implementatieproces en de uiteindelijke resultaten;
- Het destilleren van volgens betrokkenen (professionals, docenten, ouders/verzorgers en leerlingen) werkzame elementen.
Onderzoeksactiviteiten
Theoretisch kader
We starten het onderzoek met het ontwikkelen van een theoretisch kader met betrekking tot het bestrijden van armoede en het bevorderen van kansengelijkheid op scholen. De opbrengsten van het literatuuronderzoek gebruiken we om de onderzoeksinstrumenten te (door)ontwikkelen en de uiteindelijke resultaten te interpreteren.
Aanbodinventarisatie: analyse jaarlijkse ‘stand van zaken’ gesprekken gemeente
De gemeente heeft twee keer per jaar individuele gesprekken (in januari en juni) met de schoolleiding/de projectleiding van alle Amsterdamse Familie Scholen om de stand van zaken te bespreken. De gemeente gebruikt hiertoe een formulier dat wij in overleg met de gemeente eventueel aanvullen met enkele vragen gerelateerd aan onze onderzoeksvragen met betrekking tot de (door)ontwikkeling van het aanbod. Wij analyseren jaarlijks deze verslagen. We maken per school een beknopte visualisatie en stellen die elk jaar bij.
Enquête professionals
Op basis van het theoretisch kader ontwikkelen we een enquête met verschillende modules die we jaarlijks op een vast moment tijdens het schooljaar voorleggen aan de bij de Amsterdamse Familie School-betrokken professionals (zoals schoolleiding, medewerker buurtteam/OKT, etc.). Door het jaarlijks voorleggen van de enquête monitoren we de vorderingen die scholen maken om kansengelijkheid te bevorderen. Ook gaan we in de enquête na wat er volgens professionals goed gaat en wat niet, wat de Amsterdamse Familie School volgens hen oplevert, wat werkzame elementen en wat randvoorwaarden zijn. We werken met 2 enquêtes; één voor PO-scholen en één voor VO-scholen. Door vier jaar lang 39 scholen te monitoren kunnen we onderling ook vergelijkingen maken: maken scholen die al langer een Amsterdamse Familie School zijn een andere ontwikkeling door dan scholen die net starten? Zien we verschillen tussen scholen met en zonder een armoede-aanpak?
Verdieping: focusgroepen professionals, ouders/verzorgers en leerlingen
Op vijftien geselecteerde scholen (zie eerder) verrichten we verdiepend onderzoek. Elk jaar houden we op de vijftien scholen groepsinterviews met leerkrachten en professionals die betrokken zijn bij AFS (schoolbestuur, buurtteammedewerker, evt projectleider, etc), met als doel de resultaten uit de ingevulde enquête te duiden. In de focusgroepen met professionals zullen we ook nog vragen stellen over het geïnventariseerde aanbod: waarom is welk (effectief) aanbod ingezet, onder welke randvoorwaarden? Daarnaast organiseren we elk jaar op de negen geselecteerde PO-scholen een focusgroep voor ouders/verzorgers en een focusgroep voor leerlingen. Met ouders gaan we in gesprek over hoe zij de Amsterdamse Familie School-aanpak ervaren, in welke mate zij betrokken zijn, wat de successen zijn en waar uitdagingen liggen. Met leerlingen gaan we in gesprek over hun ervaringen met de Amsterdamse Familie School. Op de VO-scholen organiseren we elk jaar een focusgroep voor leerlingen waarbij we dezelfde soort vragen als bij het PO voorleggen. Alle focusgroepen geven we op een creatieve manier vorm.
De resultaten van bovengenoemde onderzoeksactiviteiten worden verwerkt in tussen- en eindrapportages en zetten we af tegen het theoretisch kader. Het eindrapport verschijnt in 2028.
Externe partners/betrokken stakeholders:
Amsterdamse Familie School: Actie-onderzoek
De nieuwe lichting Amsterdamse Familie Scholen krijgt van de gemeente expliciet de opdracht mee om (onder meer) in te zetten gericht op armoedebestrijding. Het lectoraat Armoede Interventies zal net zoals in de voorgaande jaren daarom naast het evaluatieonderzoek ook op verschillende Amsterdamse Familie Scholen weer actie-onderzoek uitvoeren om tot een armoede-aanpak te komen, en deze vervolgens te monitoren. Per jaar participeren vijf scholen tegelijk in dit onderzoek. Met de belangrijkste betrokkenen van school wordt in een paar sessies een Verandertheorie opgesteld. Vragen die hierbij centraal staan zijn: waarom zet de school welke activiteiten op? Welke activiteiten hebben al een bewezen effect en welke activiteiten niet? Wat moeten we aanpassen? Het betreft een interactief proces-onderzoek om in samenwerking met alle betrokkenen tot een goede onderbouwde gezamenlijke gedragen armoede-aanpak te komen. Deze wordt vervolgens een jaar lang gemonitord. Met de monitoring wordt nagegaan of de gemaakte afspraken in de Verandertheorie worden bereikt. Met hulp van de tussentijdse resultaten kan de aanpak worden bijgesteld: zij sturen daarmee de ontwikkeling van de aanpak en leiden tot actie.
Meer weten over het onderzoek? Neem contact op met:
