Inzet sociaal netwerk belangrijk voor hulp dak- en thuislozen

Het lectoraat Stedelijk Sociaal Werk (HvA), het lectoraat Empowerment & Professionalisering (InHolland) en het onderzoeksbureau van HVO-Querido deden 2 jaar onderzoek naar de inzet van netwerkondersteuning bij mensen die dak- en thuisloos zijn. Het onderzoek laat zien welke positieve impact netwerkondersteuning kan hebben, maar ook welke randvoorwaarden er zijn voor de inzet van het sociale netwerk.

Sociale network first?

Netwerkondersteuning is zelden een alternatief voor opvang en ondersteuning naar huisvesting, blijkt uit het onderzoek. Daarvoor zijn de netwerken van dakloze mensen vaak te fragiel, hun problemen te groot en de randvoorwaarden te ingewikkeld. Tegelijk zijn steeds meer professionals overtuigd van de werkwijze, voelen zij zich meer handelingsbekwaam en betrekken ze netwerken actiever bij de hulpverlening.

Werken aan netwerkondersteuning heeft dan ook wel degelijk positieve effecten. Het leidt tot meer steun, zelfwaardering en sociale verbondenheid van mensen die dakloos zijn. Juist omdat deze mensen vaak een fragiel sociaal netwerk hebben, is het een waardevolle aanvulling op de reguliere werkwijze. Bovendien is het aannemelijk dat het hernieuwde dakloosheid helpt verminderen.

Wat werkt?

Het onderzoek laat zien dat de werkzame mechanismen van netwerkondersteuning samen te vatten zijn in 8 categorieën: aandacht voor randvoorwaarden, creëren van basisvoorwaarden, bewustzijn van het netwerk bevorderen, het netwerk vergroten en begrenzen, werken aan relatieherstel- of behoud, gezamenlijke besluitvorming faciliteren, helpen versterken van sociale vaardigheden en stimuleren van wederkerigheid en sociale verantwoordelijkheid.

Voor een succesvolle inzet van netwerkondersteuning is het daarnaast belangrijk dat sociaal werkers gefaciliteerd worden om te leren hoe zij netwerkondersteuning kunnen bieden. Tijdens de opleiding sociaal werk krijgen zij vaak wel de basisvaardigheden voor netwerkondersteuning aangeleerd, maar in de praktijk is verdieping nodig. Voorbeelden hiervan zijn het bieden van handvatten over manieren om bij de cliënt bewustwording van het netwerk te vergroten en te weten hoe je steeds naar haakjes kunt zoeken om het netwerk bespreekbaar te maken. Voor de netwerkondersteuners in ons onderzoek is het vanzelfsprekend en gemakkelijker geworden om het netwerk bespreekbaar te maken. Trainen, toepassen, reflecteren en ervaring opdoen maakten hierin voor hen het verschil.

(Stedelijke) context

De manier waarop netwerkondersteuning in de praktijk vorm krijgt hangt niet alleen af van de cliënt, diens netwerk en de netwerkondersteuner, maar ook de omgeving. Stedelijke factoren die invloed hebben zijn bijvoorbeeld de hoge mate van anonimiteit en diversiteit. Beleidsmatige factoren bepalen mede het succes van netwerkondersteuning, bijvoorbeeld in hoeverre sprake is van een gezamenlijke aanpak, gedeelde urgentie en te zorgen voor de structurele borging.

Netwerkondersteuning vraagt bovendien om een integrale aanpak. In de praktijk zien we dat bepaalde beleidsregels, zoals de kostendelersnorm, hierbij in de weg staan. Voor de komende jaren is het voor de zorgorganisaties de uitdaging voor betrokkenen om netwerkondersteuning te borgen in de reguliere werkwijzen en in te passen in de werkprocessen en systemen. Dit vraagt om een cultuurverandering binnen de organisaties en daarmee om een lange adem van betrokkenen, zonder te verwachten dat al op korte termijn grote resultaten worden behaald.

Over het onderzoek en de producten

De uitkomsten van het onderzoek werden 17 september gepresenteerd tijdens de slotbijeenkomst en zijn gebundeld in het rapport Social Network First?, de factsheet en een podcastserie.

Het Vervolg

De Werkplaats Sociaal Domein en Omgeving gaat met dezelfde praktijkpartners verder met Social Netwerk First?. In dit vervolg gaan wij op zoek naar concrete oplossingen om netwerken te verstevigen en verankeren tijdens zogenoemde ‘verhuismomenten’. Uit het onderzoek blijkt dat dit momenten zijn waarin investeringen van de netwerkondersteuners soms verloren gaan. Dit is uiteraard zonde. We starten dit project met een verkenning, zullen daarna tijdens een ontwerpfase opzoek gaan naar concrete oplossingen om enkele(n) ook te ontwikkelen, tijd te nemen om deze te testen en hierop te reflecteren. We stellen ons binnen dit project in het bijzonder de vraag hoe we formele partijen uit de verschillende domeinen (zorg, sociaal en wonen) bij verhuismomenten kunnen betrekken. Dit ontwikkelproject loopt tot december 2025.

Meer weten over het onderzoek? Neem contact op met: