De rijken als sleutelfactor in de klimaattransitie
Noblesse Oblige: Hoe de hoogste sociaaleconomische groepen klimaatdoelen kunnen versnellen
19 jun 2024 09:53 | Kenniscentrum Maatschappij en RechtIn Nederland stoten de 10 procent hoogste inkomens tussen de twee en vier keer zoveel uit als de 50 procent laagste inkomens (Milieudefensie, 2022). Ook zitten hogere-inkomensgroepen vaak op invloedrijke posities waar ze de norm bepalen. In een effectieve en eerlijke klimaattransitie moeten mensen met een hoge sociaaleconomische status daarom meer doen (en laten) voor het klimaat. Maar wat motiveert of belemmert deze groep tot klimaatvriendelijk gedrag? Dat onderzoekt het lectoraat Psychologie voor een Duurzame Stad in het Noblesse Oblige project, gefinancierd vanuit de Deltapremie 2023.
Recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau toont aan dat rijkere Nederlanders zich weliswaar meer zorgen maken om het klimaat, maar zich minder duurzaam gedragen dan arme Nederlanders. Wat zijn de oorzaken van deze intentie-gedragskloof, ook wel ‘green gap’ genoemd? En hoe ziet deze groep hun rol en kansen in de klimaattransitie? Daarover is nog weinig bekend in zowel onderzoek, beleid als uitvoering. In het vierjarige project, geleid door lector Reint Jan Renes, worden deze vragen vanuit het lectoraat onderzocht. Een bijkomend doel is het gesprek in de samenleving aanzwengelen over de draagkracht van onze planeet, om de transitie naar een klimaatvriendelijk consumptiepatroon te versnellen.
Olifant op dieet
Wie eet meer: een olifant op dieet of een muis die zich te buiten gaat? Het antwoord laat zich makkelijk raden. Een olifant zal altijd meer eten dan een muis. Dit geldt ook voor de rijkeren in Nederland. Hoe hard ze ook hun best doen, ze stoten meer CO2 uit dan de armen. Mensen met een lage Sociaal Economische Positie (SEP) hebben bovendien vaak niet de mentale ruimte en financiële middelen voor duurzaam gedrag. Vanuit deze principes - van grootste bijdrage en draagkracht - is het effectiever en eerlijker als de groep met een hoge SEP meer bijdraagt aan het realiseren van klimaatdoelen. Zie ook: ‘Rijken moeten meer bijdragen aan klimaatbeleid dan armen’ (Sociale Vraagstukken).
Ecologische handafdruk minstens zo belangrijk
Naast een grotere ecologische voetafdruk, hebben welvarende mensen vaak ook een grote ‘handafdruk’. Dit betekent dat ze via hun sociale netwerk, werkomgeving of financiële middelen invloed kunnen uitoefenen op anderen. Bijvoorbeeld door met buren te bespreken hoe je huizen kunt verduurzamen. Of door als leidinggevende de keuze voor vegetarische lunches tot de standaard te maken.
“De handafdruk is uitoefening van invloed op anderen via je sociale netwerk, werkomgeving of financiële middelen.” – Reint Jan Renes, lector Psychologie voor een Duurzame Stad
Multidisciplinaire aanpak
Het onderzoeken van manieren om de groep met een hoge SEP sneller in beweging te krijgen voor het klimaat vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Onder leiding van Reint Jan Renes werken onderzoekers Krispijn Faddegon en Nico Benoist aan dit project, in samenwerking met andere sociale wetenschappers en praktijkpartners. Zo is er met ASN Bank al een onderzoek gestart naar de houding van hun klanten ten opzichte van de handafdruk.
Het eerste jaar duiken de onderzoekers de literatuur in, nemen vragenlijsten af en gaan in gesprek met mensen met een hoge SEP. In het tweede jaar worden interventies ontworpen en getest in kleinschalige pilots. In de jaren drie en vier worden de inzichten vertaald naar grootschaligere systeemveranderingen en doorwerking in praktijk, onderwijs en wetenschap.
Heb je een vraag of een idee voor samenwerking? Neem contact op met:
N.M. BenoistMSc
Ga naar detailpaginaBronvermelding
Milieudefensie (2022). Rijke Nederlanders vervuilen het meest en reduceren het minst. Ecorys in opdracht van Milieudefensie https://milieudefensie.nl/actueel/rapport-klimaatkloof