Waarom implementatie in de jeugdzorg nodig is

Er worden veel methoden en aanpakken gebruikt in de jeugdzorg. Een recente schatting van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) is dat er met meer dan 2500 trainingen, programma’s en behandelvormen wordt gewerkt. Een groot deel van deze interventies is in de Nederlandse praktijk ontwikkeld en is beperkt onderzocht op effectiviteit. Slechts een klein deel is opgenomen in de databank effectieve jeugdinterventies, en maar 3% daarvan is grondig onderzocht en bewezen effectief.

Multisysteem Therapie als voorbeeld

Dat kan en moet anders. 'We kunnen de jeugdzorg beter laten werken door consequent en systematisch aandacht te besteden aan implementatie', sprak Boendermaker tijdens haar recente oratie als bijzonder hoogleraar Implementatievraagstukken in de Jeugdzorg aan de UvA . In haar rede, nu ook als publicatie uitgebracht, geeft ze de interventie Multisysteem Therapie (MST) als voorbeeld. Dit is een interventie waarbij alle levensgebieden die van invloed zijn op de ontwikkeling van jongeren betrokken worden. De methodiek is op empirisch bewijs gebaseerd en heeft een aparte organisatie die de implementatie ervan wereldwijd ondersteunt en begeleidt om de effectiviteit te waarborgen.

In de stukken voor de Hervormingsagenda Jeugd is een belangrijk uitgangspunt opgenomen: doen wat werkt, niet doen wat niet werkt en onderzoeken wat we nog niet weten.

Kwaliteit en leren op de werkvloer

Ondersteuning zoals die bij MST wordt geboden wordt in Nederland vaak kostbaar en overdreven gevonden. En dat is een gemiste kans, aldus Boendermaker. Door te focussen op kwaliteit en leren op de werkvloer ziet zij kansen om de jeugdzorg te verbeteren. Daarvoor zijn drie dingen nodig: bruikbare manieren van werken, een ondersteuningsstructuur in organisaties en aandacht voor het implementatieproces.

De beschrijving (en ook training) van een interventie, algemene methode of breder programma is doorgaans algemeen en theoretisch. Terwijl een professional wil weten: hoe doe ik dit? Wat zeg ik, hoe zeg ik het, wat doe ik? Er moet meer aandacht zijn voor bruikbare manieren van werken.

De Enabling context

Daarnaast is er in de jeugdzorg te weinig oog voor de randvoorwaarden en leiderschap in een organisatie die ondersteunend moeten zijn aan het werk: de enabling context. Denk aan faciliterend management, data gedreven werken en systeeminterventies zoals financiering van indirecte uren die nodig zijn om een lerende houding mogelijk te maken. Om zo’n enabling context vorm te geven is er ook een implementatieteam nodig dat dit expliciet als opdracht heeft.

Hervormingsagenda Jeugd: doen wat werkt

Aandacht voor kwaliteit en effectiviteit én voor leren en ontwikkelen staat centraal in de stukken rond de Hervormingsagenda Jeugd. Een belangrijk uitgangspunt dat erin is opgenomen: doen wat werkt, niet doen wat niet werkt en onderzoeken wat we nog niet weten. Dat biedt uitzicht op de benodigde enabling context voor leren op de werkvloer en aandacht voor het implementatieproces, zo schrijft Boendermaker. ‘Laten we doen wat werkt: een ondersteuningsstructuur inrichten voor professionals, gericht op de kwaliteit van de toepassing van de interventies en methoden waarmee gewerkt wordt.'