Marta Malé-Alemany is Associate lector Digital Production

Wie wil weten wat Marta Malé-Alemany (1971) beweegt, doet er goed aan een kijkje te nemen in het Robotlab van de Hogeschool van Amsterdam, dat ze in 2017 oprichtte. In deze ruimte, waar meerdere robotarmen staan opgesteld voor metershoge ramen met uitzicht op de stad, brengt ze het grootste deel van haar dagen door. Altijd bezig en in beweging, nooit op een vaste plek, steevast omringd door onderzoekers, studenten, docenten en professionals uit de praktijk.

Urban factory

Zelf ziet de associate lector haar lab als een urban factory: een plek midden in de stad, waar studenten, onderzoekers en bedrijven samen kunnen werken aan oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen. Het is een plek die sterk op de buitenwereld is gericht, op de gebouwde omgeving eromheen en haar bewoners.

‘Je kunt het Robotlab zien als het moederschip’, zegt ze. ‘Hier werken we met meerdere partners aan oplossingen voor toekomstige uitdagingen en ontwikkelen we nieuwe technologieën en processen. Hier willen we ook de huidige praktijk en de volgende generatie professionals inspireren om de wereld die we door onze ramen zien te verbeteren. Dat samenspel tussen onderwijs, onderzoek en de praktijk vormt het DNA van het Robotlab.’

Een van haar speerpunten is het vooruithelpen van de circulaire economie, door afgedankte materialen een tweede leven te geven, met hulp van digitale productie. Zo werkt ze met haar team al jaren aan het hergebruik van afvalhout, afkomstig van productieoverschotten of sloopprojecten. ‘Meestal wordt dit verbrand of verwerkt tot spaanplaat, omdat het niet efficiënt is om het handmatig te verwerken’, legt ze uit. ‘Nu grondstoffen steeds schaarser worden en de CO₂-uitstoot omlaag moet, is dat niet meer houdbaar. In het Robotlab onderzoeken we slimme oplossingen om hout te hergebruiken, met de inzet van datagedreven ontwerp en productie met robots.’

Circulaire toekomst

De afgelopen jaren lieten Malé-Alemany en haar team meermaals zien hoe de (digitale) circulaire toekomst eruit kan zien. In een project voor de Johan Cruyff Arena toonden ze hoe digitale productie deze circulaire toekomst mogelijk kan maken. Robots in het lab maakten 3D-scans van stukken resthout en sloegen eigenschappen zoals kleur, grootte en gewicht op in een database. Via een algoritme maakten de onderzoekers vervolgens een uniek ontwerp op basis van het hout dat beschikbaar was in deze database.

Daarnaast onderzochten ze in het project Circular Wood for the Neighborhood hoe hout dat vrijkomt bij woningrenovaties kan worden getransformeerd tot circulaire producten. Ze ontwikkelden casestudies op verschillende schaalniveaus: een koffietafel, een systeem van kamerschermen, en een groter stadsobject.

‘We wilden laten zien dat woningcorporaties na een gebouwrenovatie gebruik kunnen maken van hun materialen en het vrijgekomen hout terug kunnen geven aan de huurders. Bijvoorbeeld in de vorm van een nieuw circulair object voor hun huis of buurt', zegt Malé-Alemany. Door dit soort fysieke prototypes in het lab te creëren, maken we de potentie van digitale productie voor het opschalen van circulaire toepassingen heel tastbaar.'

Resthout uit horeca

Voor het vervolgproject, Circular Wood 4.0, zocht de associate lector de samenwerking met de hospitality-sector. ‘Een horecazaak vervangt gemiddeld elke zeven jaar het complete interieur. Er valt dus veel winst te behalen met het creëren van waardevolle toepassingen van resthout. Zeker omdat het zo’n grote sector is’, vertelt ze. ‘Daarnaast helpen we met dit onderzoek ook de houtindustrie om hun restmaterialen te upcyclen en leggen we een nieuwe basis voor Smart Industry-toepassingen voor de circulaire economie'.

Zoals in alle projecten spelen ook hier studenten een belangrijke rol. Zo ontwierpen en produceerden ze voor hostelketen Stayokay nieuwe objecten, gemaakt van onderdelen van oude stapelbedden. De resultaten variëren van een schaaktafel (met 3D-geprinte schaakstukken) tot een verlichtingsarmatuur opgebouwd uit kleine houten elementen. ‘Door dit soort opdrachten leren studenten werken met robots en digitale ontwerp- en productietechnieken’, legt Malé-Alemany uit. ‘Bovendien maken ze kennis met de vragen die in het werkveld spelen. En voor Stayokay laat dit project zien wat de mogelijkheden zijn voor duurzaam hergebruik van hun oude interieur.’

Experimenteren als rode draad

Experimenteren met digitale productie is al sinds haar studietijd de rode draad in het leven van Malé-Alemany. Tijdens haar master in Advanced Architectural Design in New York, eind jaren negentig, was ze de eerste generatie die leerde ontwerpen met de computer. ‘De hele architectuurwereld stond op zijn kop omdat het opeens niet meer duidelijk was bij wie het auteurschap lag’, herinnert ze zich.

Na haar studie begon Malé-Alemany met lesgeven in architectuur aan verschillende universiteiten in de Verenigde Staten, Barcelona en Londen. In de jaren die volgden kwam opnieuw haar drang tot experimenteren en vernieuwen naar voren. Zo verkende ze in 2009, met een onderwijsproject dat ze '(FAB)Bots' noemde, al de mogelijkheden om autonome robots in te zetten om op locatie te bouwen, met fabricage op basis van gevonden materialen. Ze was ook de drijvende kracht achter het opzetten van digitale fabricagelabs op meerdere scholen, waaronder het befaamde Fab Lab Barcelona op het Institute for Advanced Architecture van Catalonië.

Ze gaf ook les aan de Architectural Association School of Architecture in Londen (2009-2012). Haar studenten onderzochten als eersten hoe ze bestaande CNC-machines konden omvormen tot aangepaste printers, om processen zoals 3D-printen met beton of klei te onderzoeken. Veel van deze vroege ideeën hebben geleid tot innovatieve digitale productietoepassingen die nu in de praktijk te zien zijn. Een voorbeeld hiervan is 's werelds eerste 3D-geprinte stalen brug, die in 2021 in Amsterdam werd geopend.

Onderzoek voor de praktijk

In de jaren die volgden verhuisde Malé-Alemany naar Nederland voor de liefde. Na het behalen van haar PhD begon ze in 2016 bij de HvA, waar ze haar experimentele academische werk verruilde voor praktijkgericht onderzoek. ‘Het geeft veel voldoening om aan maatschappelijke vragen te werken en de resultaten meteen naar de praktijk te kunnen brengen. Ik kan nu direct impact maken op de maatschappij.’

Zo ook met nieuwe ontwikkelingen, zoals de MoBot. Deze mobiele minifabriek past in een zeecontainer en kan daardoor op elke gewenste locatie worden neergezet. Bijvoorbeeld in een buurt waar grootschalige renovatie plaatsvindt. ‘Met de MoBot kunnen we op locatie aan de slag om afvalhout uit de buurt te hergebruiken. Samen met bewoners kunnen we objecten voor de gemeenschap ontwerpen en creëren en tegelijkertijd mensen opleiden in een living lab.’

‘Nu de circulaire transitie steeds meer voet aan de grond krijgt, ben ik ervan overtuigd dat dit de volgende stap is: de technologie brengen naar de plek waar afgedankte materialen vrijkomen, buurtbewoners en andere belanghebbenden betrekken om lokale toepassingen te maken, en zo een verschil te maken voor het klimaat en de samenleving.'