‘Inwoners staan te springen om informatie over afval scheiden'

‘Er is bij het scheiden van afval nog veel te winnen met het verbeteren van de kennis en motivatie van inwoners,’ zegt Maarten Mulder, onderzoeker Circulaire Transitie bij de HvA en projectleider. ‘Gemeentes kunnen hen meer uitleggen over het belang van afvalscheiding en nadrukkelijker sturen op gedrag.’

Ingrijpender interventies

Bewoners moeten het nu vaak doen met een flyer waarop staat wanneer ze welke soort afval aan de straat kunnen zetten. ‘Maar om gedrag daadwerkelijk te veranderen heb je meer ingrijpende interventies nodig, en combinaties daarvan,’ benadrukt Mulder. ‘Denk naast een persoonlijke brief aan inwoners bijvoorbeeld ook aan aanrechtbakjes waarin mensen hun afval gemakkelijk kunnen scheiden en aan het inzetten van buurtbewoners als ambassadeurs.’

Gemeentes zijn vaak bang om inwoners te overladen met informatie. ‘Maar mensen willen juist meer informatie dan ze nu krijgen,’ benadrukt Krispijn Faddegon, een van de gedragsonderzoekers in het project. ‘Wat gebeurt er bijvoorbeeld met het afval en wat moet precies in welke bak?’ Gemeentes hebben vaak ook te weinig capaciteit om meer te communiceren met bewoners. ‘Zeker in hoogbouw zijn er veel wisselingen van bewoners en eigenlijk zou elke nieuwkomer opnieuw geïnformeerd moeten worden. Maar dat gebeurt lang niet altijd.’

Mulder en Faddegon weten waar ze het over hebben. Zij brachten gedetailleerd in kaart hoe bewoners van flats in onder andere Amsterdam, Utrecht en Alphen aan den Rijn omgaan met afval: van het ontstaan van afval bij mensen thuis tot het moment waarop het afval buiten in een container wordt gegooid. Ze ontwierpen en testten ook een aantal interventies. Dat deden ze in overleg met diverse gemeentes, overheidsinstanties en maatschappelijke organisaties.

GFT-afval scheiden

‘Vooral het scheiden van GFT-afval gaat nog niet altijd hoe het hoort,’ vertelt Mulder. ‘Veel etensresten belanden nog bij het restafval.’ Andersom zit er ook vaak veel plastic afval bij het GFT. ‘Een afvalstroom mag voor hooguit vijf tot tien procent vervuild zijn, anders kan het niet gerecycled worden,’ legt hij uit.

‘We hebben ook gekeken naar waarom bewoners afval wel of juist niet scheiden,’ vult Faddegon aan. ‘Hiervoor hebben we speciale dagboeken ontwikkeld, met vragen als ‘welk afval hield je over bij afhaaleten en wat heb je er mee gedaan?’

De onderzoekers deden daarnaast proeven met posters op afvalcontainers en in de centrale hal. ‘De posters op de containers vielen niet op, zo bleek uit interviews en enquêtes onder bewoners. Dit was anders dan we verwacht hadden,’ zegt Mulder. De posters in de hal hadden een klein positief effect, ‘Maar ze lijken effectiever in combinatie met andere interventies.’

Startpakket afvalscheiding

Er loopt op dit moment nog een vierde studie – vertraagd wegens verlate plaatsing van afvalcontainers - naar een gecombineerde interventie met startpakketten voor afvalscheiding, met informatie van de gemeente, een GFT-bakje en een flyer. Dit wordt verder opgepakt in het vervolgproject BASSTA Plus.

Eindsymposium

Faddegon en Mulder presenteren hun resultaten op 25 mei 2023, tijdens een eindsymposium in het Jakoba Mulder Huis in Amsterdam. Op het programma stonden ook lezingen van Reint Jan Renes, lector Psychologie voor een Duurzame Stad bij de HvA, Sigrid Schuurman van de gemeente Rotterdam en Judith Roumen van Milieu Centraal, waar ze werken aan een database met mogelijke gedragsinterventies. Op het seminar gaan diverse partijen met elkaar in gesprek over welke stappen het beste gezet kunnen worden. Moeten we nadrukkelijk communiceren dat afval scheiden verplicht is? En boetes uitdelen aan mensen die het niet doen? Of moeten we het burgers gemakkelijk maken en ze vragen om alleen hun groente- fruit- en etensresten nog te scheiden, en al het andere met het restafval weg te gooien?

BASTTA Plus

Gemeentes zijn zich inmiddels bewust van de kansen die er liggen voor een betere afvalscheiding door huishoudens. ‘In BASSTA Plus onderzoeken we samen combinaties van meerdere interventies tegelijk en kijken we bijvoorbeeld of de startpakketten scheidingsgedrag beïnvloeden.’

Er ligt nog een behoorlijke uitdaging om meer mensen groente- fruit, en etensresten te laten scheiden, zo benadrukt Faddegon: ‘Er zijn dus ingrijpender interventies nodig, die aan de ene kant afval scheiden makkelijker en normatiever maken, en aan de andere kant de voordelen van scheiden tastbaar maken.’

Nederland circulair

Nederland moet in 2050 volledig circulair zijn. Goed scheiden van afval, zodat het bruikbaar is als grondstof voor nieuwe producten, is hierbij cruciaal. Het blijkt echter moeilijk bewoners van met name hoogbouw te motiveren om hun afval gescheiden in de container te gooien.

Lees meer:

• Betere Afvalscheiding door huishoudens in de stad
• Het effect van speciale aanrechtbakjes en grotere inworp-openingen
• Verspillingsvrije week: afval scheiden doe je zo