Narratief 'Hoe masteropleidingen (en andere trajecten) bijdragen aan het leiderschap van leraren'

Onderzoekers

Marco Snoek
Dubravka Knezic

De onderzoeken

In een eerste onderzoek is gekeken naar de leeropbrengsten van de master ‘Professioneel Meesterschap’. In deze master wordt de opleiding beschouwd als een ‘boundary object’ en was het aanbod gericht op het proces van ‘boundary crossing’. Expliciete doelstelling was dat de impact van de opleiding het niveau van de eigen klas overstijgt en dat master-opgeleide leraren invloed uitoefenen op collega’s bij het vinden van antwoorden op vraagstukken met betrekking tot onderwijs in de grote stad (onder andere door het doen van praktijkgericht onderzoek). Op grond van het onderzoek zijn inzichten verkregen in succesfactoren ten aanzien van het ontwerp en de rol van de school in dergelijke opleidingstrajecten. Het onderzoek heeft geresulteerd in een academisch proefschrift en diverse (inter)nationale artikelen in wetenschappelijke en praktijkgerichte tijdschriften.

In opdracht van OC&W is vervolgens een landelijk onderzoek uitgevoerd in samenwerking met SEO en het Kohnstamm Instituut. Kernvraag heeft betrekking op de impact van masters op leraren en hun werkomgeving. In het onderzoek is onder andere aan de hand van de methodiek van de Verklarende Evaluatie op detailniveau inzicht verkregen in factoren die invloed hebben op de impact van post-initiële masteropleidingen en de onderliggende mechanismen die daarbij een rol spelen. De onderzoeksuitkomsten laten zien dat masteropleidingen effect hebben op de kennis waarmee die leraren hun eigen onderwijs kunnen duiden. Dit helpt hen om met nieuwe ogen naar hun eigen praktijk te kijken en geeft hen meer zelfvertrouwen. De onderzoekende houding die ontwikkeld wordt tijdens de opleiding stimuleert een meer kritische blik op hun eigen[praktijk en op de school en daagt uit tot out-of-the-boxdenken. De mate waarin deze ontwikkeling impact heeft op de school is erg afhankelijk van de mate het klimaat en de cultuur op de school deze kwaliteiten ook waardeert en stimuleert.

De uitkomsten

De uitkomsten van de onderzoeken naar masteropleidingen zijn van belang voor de masteropleidingen zelf. Met name bij de eigen masteropleidingen Pedagogiek en Professioneel Meesterschap gebruiken de inzichten uit de onderzoeken om het curriculum te (her)ontwerpen en de verbinding met de werkplek te versterken. Ook andere masteropleidingen (met name opleidingen Leren & Innoveren) gebruiken de uitkomsten van het onderzoek.

De uitkomsten van de onderzoeken naar masteropleidingen zijn van belang voor de masteropleidingen zelf. Met name bij de eigen masteropleidingen Pedagogiek en Professioneel Meesterschap gebruiken de inzichten uit de onderzoeken om het curriculum te (her)ontwerpen en de verbinding met de werkplek te versterken. Ook andere masteropleidingen (met name opleidingen Leren & Innoveren) gebruiken de uitkomsten van het onderzoek. Samen met de Pädagogische Hochschule Zurich en de University of Tallinn zijn de uitkomsten verwerkt in een gezamenlijke mastermodule. Dit is onderdeel van twee ERASMUS+ projecten; Education for the Future E4F en Leadership and Agency Development in Responsive Schools LADDERS.

De uitkomsten van het onderzoek waren voor het Ministerie van OCW aanleiding om de Teambeurs te creëren voor het primair onderwijs. In de teambeurs – waar besturen een lerarenbeurs kunnen aanvragen voor meerdere leraren en er aandacht is voor de verbinding tussen de inhoud van de opleiding en de veranderagenda van de school – zijn belangrijke condities die uit het onderzoek komen vervuld. Het kenniscentrum, SEO en het Kohnstamm Instituut hebben weer opdracht gekregen om de komende jaren de impact van de teambeurs te onderzoeken.

De onderzoeken die door het lectoraat Leren & Innoveren zijn uitgevoerd hebben een belangrijke rol gespeeld in het op de agenda krijgen van het begrip Teacher leadership, het leiderschap van leraren.

Via artikelen in tijdschriften en boeken voor leraren en schoolleiders en veel presentaties voor beide doelgroepen zijn de uitkomsten vertaald naar implicaties voor de schoolpraktijk.

Het lectoraat is verbonden aan verschillende trajecten die tot doel hebben om teacher leadership van leraren te versterken:

• De tweedaagse training Delen van Leiderschap in Scholen van Leraren met Lef
• De masterclass Esprit Academie
• Het LerarenOntwikkelFonds. Hier begeleidt het lectoraat een groep docent-onderzoekers die onderzoek doen naar de mate waarin het LOF bijdraagt aan ’Krachtig Leraarschap’ (teacher leadership) en aan duurzame innovatie in scholen.
• Daarnaast levert het lectoraat via gastcolleges en masterclasses bijdragen aan diverse andere teacher leadership trajecten.

In opdracht van NRO heeft het Kenniscentrum samen met Frank Hulsbos en Inge Andersen (HU) een overzichtsartikel geschreven over hoe teacher leadership in Nederland verder bevorderd kan worden. Het overzichtsartikel beschrijft waar de belangstelling voor teacher leadership in Nederland vandaan komt, in welke vormen teacher leadership in Nederland te herkennen is en wat er uit onderzoek bekend is over de effecten van teacher leadership en de condities voor teacher leadership. Tenslotte geeft het overzichtsartikel dat in oktober 2018 beschikbaar is, handvatten voor het versterken van teacher leadership in scholen.