‘Wie woont en werkt nog in de stad?'

De toegankelijkheid van de woningmarkt in Amsterdam staat onder druk. Dit heeft ook gevolgen voor de arbeidsmarkt. Voor bewoners die werkzaam zijn in de stad worden de afstand en de kosten voor woon-werkverkeer steeds groter. Ook van oorsprong Amsterdamse jongeren moeten vertrekken uit de stad, omdat zij geen huis kunnen betalen.

Dit vraagstuk stond centraal in een nieuw onderzoek van het Kenniscentrum ongelijkheid. Het project ‘Wie woont en werkt nog in de stad: Gevolgen van tijdelijke woon-en arbeidscontracten op de kansen van stedelijke jongvolwassenen’ is in september 2022 van start gegaan. Het onderzoeksprogramma stond onder leiding van hoogleraar Bevolking en Ruimte Dorien Manting (UvA) en lector Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken Stan Majoor (HvA).

De onderzoeksvraag

De centrale vraag was hoe tijdelijke woon- en arbeidsconstructies elkaar beïnvloeden en in hoeverre interventies daarop effect hebben. Daarbij ging het om het vinden van oplossingen om cumulatieve ongelijkheid tegen te gaan, specifiek in het domein van wonen. Zijn interventies op de woningmarkt nuttig of leidt dit tot verdere ongelijkheid?

Deze vraag vertrekt vanuit de bredere context van kansenongelijkheid: in wijken met veel leer- en ontwikkelachterstanden bij kinderen is vaak een groter lerarentekort.

Vanuit de Hogeschool van Amsterdam werden de volgende zaken opgepakt:

1. een kwalitatieve studie naar de benarde positie van bepaalde beroepsgroepen in de stad en bestaande voorgangsregels voor specifieke beroepsgroepen;
2. een onderzoek onder leerkrachten in het basisonderwijs en hun werkgevers naar arbeidsvoorzieningen en -voorwaarden op hun woon-werkkeuzes en specifiek over de invloed van voorrangsregelingen.

De kwalitatieve studie

In maart 2023 werden de resultaten van de kwalitatieve studie gepresenteerd in het rapport ‘Op zoek naar de sleutel: hoe behoud je sleutelberoepen voor de stad? Context en achtergrond bij de positie van sleutelberoepen op de woningmarkt van Amsterdam en de MRA’ .

Dit rapport stelt vast dat de Amsterdamse woningmarkt, en in iets mindere mate de woningmarkt van de MRA, de laatste jaren in toenemende mate ontoegankelijk is geworden voor mensen met lage en middeninkomens, waaronder de mensen met een sleutelberoep.

De interviews met docenten

Uit eerder onderzoek blijkt dat leraren gelijkmatiger verspreid over de Amsterdamse regio wonen dan veel andere beroepsgroepen, onder meer omdat banen meer gelijkmatig verspreid zijn over de regio. Het is dus mogelijk een groep die moeilijker te behouden is voor de Amsterdamse regio in vergelijking met sommige andere beroepsgroepen. Het kwalitatieve onderzoek werd vormgegeven worden via de volgende activiteiten:

• Bestuurders en schoolleiders van basisscholen werden geïnterviewd over welke arbeidsvoorzieningen- en voorwaarden kunnen helpen bij het verbeteren van de toegang tot de woningmarkt voor leerkrachten in de regio Amsterdam.
• Leerkrachten in het basisonderwijs zijn geïnterviewd over het effect van arbeidsvoorzieningen en -voorwaarden op hun woon-werkkeuzes en specifiek over de mogelijkheden van de voorrangsregelingen. In het onderzoek kregen de leerkrachten ‘vignetten’ voorgelegd met verschillende wonen-werksituaties en voorrangsregelingen.

Van de huidige leerkrachten werd de langere ruimtelijke en beroepsmatige levensloop gereconstrueerd met aandacht voor cumulatieve ongelijkheid: stress, invloed van tijdelijke woon- of baancontracten op andere levensdomeinen (relatie- of gezinsvorming).

De analyses werden aangevuld met de analyse van enkele andere beroepsgroepen. Deze vormen de basis voor een publieksgerichte documentaire. Deze documentaire bouwt voort op de eerdere documentaire ‘Amsterdam van emancipatiemachine tot sorteermachine’.

Documentaire: Zonder leraar. Help, de leraar vertrekt uit Amsterdam