Energielab Zuidoost

Mooi voorbeeld

‘Als CoE City Net Zero kijken we in de breedte naar klimaatvraagstukken in de stad, van technische oplossingen tot aanpassingen in het beleid en manieren om bewoners te betrekken bij veranderingen,’ zegt Felia Boerwinkel, programmamanager City Net Zero. ‘In Energie Lab Zuidoost komen al deze elementen samen. Dat maakt het voor ons een interessant initiatief om bij betrokken te zijn.’
De programmamanager beschouwt het lab als een veilige experimenteerplek voor de verschillende spelers in de markt. ‘Dat is belangrijk, want elk van hen zit er met zijn eigen vragen en belangen in. Dat brengt een zekere kwetsbaarheid met zich mee.’

Living labs

Naast slimme energiesystemen, gebruik van restwarmte uit datacenters en renovatie van woningen kwam er in Energie Lab Zuidoost algauw een vierde thema bij: rechtvaardige energietransitie. ‘Inmiddels hebben we op alle vier de thema’s doorlopend activiteiten lopen. Diverse partijen werken hierbij in living labs met elkaar samen,’ vertelt Mark Kauw, Living Lab Developer bij AMS Institute en enkele dagen per week als coördinator verbonden aan Energie Lab Zuidoost. Behalve de gemeente Amsterdam, AMS Institute en de HvA zijn ook de Universiteit van Amsterdam, de TU Delft en AMS Institute bij de living labs betrokken, naast lokale stakeholders.

Een van de living labs is het LIFE project in ArenAPoort en Venserpolder, waarin onderzocht wordt hoe je congestie oftewel ‘filevorming’ op het elektriciteitsnet kunt voorkomen, bijvoorbeeld met oplossingen voor flexibel laden en door lokale uitwisseling van energie mogelijk te maken. Een ander voorbeeld is Just Prepare, gericht op hoe je bewoners van verschillende culturele achtergronden bij de energietransitie kunt betrekken. ‘We houden renovatieprojecten in vier verschillende steden tegen het licht. Waar gaat het goed, en waar gaat het mis,’ illustreert de coördinator.

Kennis uitwisselen

Energie Lab Zuidoost zorgt voor de uitwisseling van kennis tussen de verschillende projecten, organisaties en disciplines. ‘De kennis wordt breed gedeeld, zodat de vernieuwingen toegepast kunnen worden in heel Amsterdam, en ook daarbuiten,’ aldus Kauw. Illustratief is het living lab Duurzame Renovatie van Woningen. Hierin zijn renovatiepakketten voor bewonersverenigingen ontwikkeld, voor comfortabel, energiezuinig wonen en een gezond leefklimaat. ‘De onderzoeken in onze demowoning leveren veel inzichten op over hoe het verbeteren van de definitieve ontwerpen. Die zijn vervolgens opschaalbaar naar veel meer woningen in Amsterdam Zuidoost en de rest van stad – en daarbuiten.’
Stan Majoor, Lector Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken en Wetenschappelijk directeur van het Centre of Expertise Urban Governance and Social Innovation (UGSI) bij de HvA: ‘Binnen Energie Lab Zuidoost worden vraagstukken onderzocht die de energietransitie echt verder helpen – precies wat we als CoE’s beogen. Hoe laat je bijvoorbeeld eigenaarschap ontstaan en hoe ga je om met culturele diversiteit? Een multidisciplinaire aanpak, met zowel fundamenteel academisch als meer toegepast onderzoek is hierbij cruciaal.’
De samenwerking in Amsterdam Zuidoost leidt daarnaast ook nog eens tot nieuwe samenwerkingsprojecten binnen de HvA. ‘Zo zijn we eind vorig jaar een meerjarig onderzoeksprogramma gestart naar hoe je burgerparticipatie kunt verbinden aan besluitvoering en uitvoering in de lokale energietransitie,’ illustreert de lector.

Steady basis

Ook Annoesjka Nienhuis, programmamanager Innovatie en Duurzaamheid bij de gemeente Amsterdam, is enthousiast over Energie Lab Zuidoost. ‘We hebben er in het begin veel energie ingestopt om het initiatief van de grond te krijgen,’ vertelt ze. De gemeente heeft samen met AMS Institute de kosten van een coördinator op zich genomen. ‘Zo’n steady basis geeft mensen vertrouwen en brengt dingen in beweging.’

De eerste anderhalf jaar draaiden vooral om het elkaar leren kennen. ‘Je moet investeren in de onderlinge relatie en dezelfde taal leren spreken,’ benadrukt Nienhuis. ‘Nu hebben we een harde kern van partners die precies weten wat ze aan elkaar hebben.’

Die gedegen aanpak werpt inmiddels zijn vruchten af. ‘Projecten worden uitgevoerd met respect voor bewoners, onderzoekers weten van elkaar waar ze mee bezig zijn en we halen goede studenten binnen die ons ondersteunen in het onderzoek,’ zegt Nienhuis. De partners haalden het eerste jaar maar liefst 10 miljoen aan onderzoeksubsidies op, en het afgelopen jaar nog eens tussen de 5 en 6 miljoen. ‘Dat is genoeg om de komende vier jaar aan de slag te gaan,’ vervolgt ze met trots.

Onderwijscoördinator

Plannen en ambities zijn er genoeg. ‘We hebben recentelijk een onderwijscoördinator aangesteld, Gina Gommer, die studenten van uiteenlopende disciplines gaat koppelen aan partijen en aan onderzoeken naar de sociale energietransitie die al lopen in Amsterdam Zuidoost,’ vertelt Kauw. Het mes snijdt hierbij aan twee kanten. ‘In de projecten spelen vaak veel kleine deelvragen die voor het onderzoeksteam te klein zijn, maar groot genoeg voor een groeps- of afstudeeropdracht. En we verbinden het onderwijs zo nog beter aan vraagstukken uit de praktijk.’
Als het aan Nienhuis ligt, groeit Energie Lab Zuidoost de komende vijf jaar uit tot een begrip in Amsterdam Zuidoost. ‘Je hebt een stevige motor nodig die het onderzoek draaiende houdt en ervoor zorgt dat je blijft voortbouwen op eerdere inzichten. Die motor hebben wij met elkaar gebouwd.’

‘Amsterdam Zuidoost is een stadsdeel met veel uitdagingen en tegelijkertijd veel positieve energie,’ vult Majoor aan. ‘Energie Lab Zuidoost zorgt ervoor dat hier iets bijzonders uit ontstaat.’

Meer weten?

Kijk op energielabzuidoost.nl of op https://openresearch.amsterdam/en/page/94574/energy-lab-zuidoost