Paradoxen in innovatieprocessen van lerarenopleidingen

De rol van paradoxen

Vernieuwing van onderwijs impliceert meestal een complex veranderproces dat spanningen oproept. Aan die spanningen liggen vaak onvermijdelijke paradoxen ten grondslag, bijvoorbeeld die tussen sturen en loslaten. Van een paradox is sprake als twee elementen, wanneer ze afzonderlijk worden geambieerd, het geheel zullen ontregelen en daarom het tegenwicht nodig hebben van de ander. De polen van een paradox lijken elkaar op het eerste gezicht uit te sluiten, maar kunnen eigenlijk nooit zonder elkaar.

Het proactief (h)erkennen en bespreekbaar maken van paradoxen (polariteiten management) kan helpen om spanningen te kanaliseren en de continuïteit van het innovatieproces te bevorderen. Dit onderzoek richt zich op innovatieprocessen in het hoger onderwijs en hoe betrokken actoren omgaan met spanningen en onderliggende paradoxen, als strategie in het veranderproces. Het onderzoek is gesitueerd in een sector van het hoger onderwijs die momenteel sterk onder druk staat: de hbo-lerarenopleidingen. Maatschappelijke ontwikkelingen, onderwijskundige vernieuwingen en het lerarentekort leiden tot specifieke verwachtingen ten aanzien van de lerarenopleidingen en de uitdaging om de responsiviteit van opleidingsprogramma’s te vergroten.

Vanuit een voor de onderwijssector relatief nieuw theoretisch perspectief, de paradoxtheorie, wordt via een multiple case study en de kwalitatieve onderzoeksmethodiek ‘Learning Histories’ een viertal actuele vernieuwingscasussen in de lerarenopleidingen onder de loep genomen. Doel hiervan is om zicht te krijgen op de aard van de spanningen en onderliggende paradoxen die zich tijdens het innovatieproces voordoen en manieren om die paradoxen te hanteren om de continuïteit van het vernieuwingsproces te bevorderen.

Vervolg op het project Samen Vernieuwend Opleiden

Afgelopen jaren zagen we in het NRO-onderzoek Samen Vernieuwend Opleiden al hoe binnen vernieuwingsprocessen bij lerarenopleidingen allerlei spanningen optreden. Zie bijvoorbeeld ons artikel in het Tijdschrift voor Lerarenopleiders over de spanning tussen Care en Courage.

Die spanningen willen we in dit nieuwe onderzoek nader onderzoeken aan de hand van het concept van paradoxen. Sleutelvraag is: Hoe gaan innovatieteams binnen hbo-lerarenopleidingen tijdens innovatieprocessen om met spanningen en onderliggende paradoxen (en daaruit voortvloeiende conflicterende belangen), en hoe beïnvloedt dit de veranderambities en het implementatieproces?

De casussen die in dit onderzoek centraal staan zijn Spring van de Hogeschool Leiden, Leerlab van de HAN, Teachers College van Windesheim en de doubledegree Lerarenopleiding Pedagogiek van de HvA.

Team

• André Koffeman(opent in nieuw venster)
• Marco Snoek (opent in nieuw venster)
• Ingrid-Paalman-Dijkenga (VIAA Hogeschool – penvoeder en projectleider)
• Elske Brouwer-Schudde (VIAA Hogeschool)
• Frank Crasborn (Fontys)
• Helma de Keijzer (Fontys)
• Martijn Willemse (Windesheim)