Het ‘ware zelf’ aan tafel krijgen in loopbaangesprekken

Het voelde bevrijdend om in de trein te stappen naar een nieuwe stad, met nieuwe mensen en met dus een nieuwe ik (in een nogal uitgesproken nieuwe jas). Verlost van alle stempels, labels, en andere dingen uit mijn middelbareschooltijd waarmee ik me niet (meer) wilde identificeren. Het hoger onderwijs, en alle keuzes die daarbij komen kijken, was een uitgelezen kans om opnieuw te kiezen voor wie ik wilde zijn in de wereld van morgen. Ik vermoed om die reden dat het verlangen om meer jezelf te zijn ook de drijver is van veel loopbaanswitches. Ik vind het daarom interessant om in deze blog te onderzoeken hoe professionele begeleiders in een loopbaangesprek met jongeren en jongvolwassenen dit soort voor de buitenwereld nog verborgen kanten kunnen verkennen en die informatie kunnen gebruiken als ondersteuning in loopbaankeuzes.

Onderzoekers hebben ontdekt dat de ervaring van een ‘echte ik'¹ – verscholen achter een ‘dagelijkse, buitenwereld ik’ – voor veel mensen vrij reëel is. Bovendien voelen mensen waarbij die binnen-ik en buiten-ik meer samenvallen, zich gelukkiger en ervaren meer zingeving in hun leven.² Dat het soms ook gewoon cruciaal is om te leven naar je ware aard, laat het verhaal van Nicky de Jager, oftewel Nicky Tutorials zien. Hoewel zij haar verhaal noodgedwongen wel moest vertellen, was het ook haar langgekoesterde wens om die kant van haarzelf met de buitenwereld te delen. Zo heeft ze het over het onthullen van ‘a part of my self that makes me me’ en ‘to be truly free’. Uit alles in haar video blijkt ook hoe ontzettend eng en spannend het voor haar is om dat deel van haarzelf aan de wereld te laten zien.³ Gezien de omvang van haar buitenwereld, kan ik daar wel inkomen! Maar ook op kleinere schaal herken ik wel dat het kwetsbaar voelt om ‘nieuwe’ kanten van jezelf te laten zien. Zo schrok ik laatst van mezelf toen ik er op een presentatie voor mijn werk opeens uitfloepte dat ik tuinontwerper was… tot dan toe deelde ik dat slechts in een kleine ‘vrije ruimte'.⁴ Ook het schrijven van deze column voelt ongemakkelijk en gaat gepaard met een sterke aandrang die hele handel weer te censureren. En dat is ook wat er volgens mij vaak met die verborgen zelven aan de hand is: dat we drempels ervaren om sommige kanten van onszelf te laten zien. Onderzoek suggereert dat we onze verborgen ‘ware ik’ wel laten zien aan een vreemde met wie we bijvoorbeeld aan de praat raken in de trein, maar dat we dat dus niet doen in ons dagelijkse (publieke) leven.⁵ Het verschil lijkt te zitten in het feit dat we van de ontmoetingen met vreemden weinig te vrezen en te verwachten hebben.

Dat laatst mijn ware ik er als een aapje uit de mouw zo even ‘uitfloepte’ terwijl ik op een podium stond, doet me denken aan 1 van de leukste vragenlijsten die ik ken. Een vragenlijst bovendien die meteen een mooie ingang biedt in (verborgen) verlangens waar iemand meer mee wil doen. Deze ‘eigenlijk-vragenlijst’ gaat om wat je eigenlijk zou willen (en is vrij beschikbaar ).⁶ De magie zit ‘m voor mij in het woordje eigenlijk. Daardoor voel ik de toestemming om al die wensen en verlangens te erkennen en verkennen. Dat kunnen ook wensen en verlangens zijn waarvan ik me eerder niet bewust was. Immers… als je ‘ware zelf’ maar weinig podium krijgt, is de informatie die daar is opgeslagen ook weinig toegankelijk. Onze verbinding ermee is dan letterlijk zwak.

Door in loopbaangesprekken in te gaan op dit soort verlangens en wensen (bijvoorbeeld via de Eigenlijk-vragenlijst) bied je de ander de gelegenheid om loopbaankeuzes te baseren op informatie die verrijkt en meer volledig is. In mijn optiek is te vragen naar de “eigenlijk” ook genuanceerder en subtieler dan de vraag “wat zijn je hobby’s en interesses”. Die vraag is wat mij betreft niet per se slecht, maar wel veel platter en beperkter. Immers, stille verlangens en wensen zijn niet hetzelfde als hobby’s. Naast hobby’s omvat het ‘ware zelf’ ook persoonseigenschappen, talenten en gevoelens. De nuances in de taal waarin we praten met onze coachees doet er dus toe. In plaats van de Eigenlijk-vragenlijst kun je ook door vragen te stellen aan je coachee in contact komen met verborgen, maar gekoesterde kanten. Probeer het maar eens met 1 van de volgende vragen: ‘wat zou je eigenlijk willen’ of ‘welke kanten van jezelf zou je wel meer willen laten zien als dat kon’ of ‘wat weten de meeste mensen (nog) niet over jou?’

Grappig trouwens dat een gesprek met een coach in zekere zin vergelijkbaar is met een gesprek met een vreemde in de trein. Iemand met wie je even optrekt maar waarmee je in je verdere leven niks te maken hebt. Een context die het makkelijker maakt om de teugels van de censuur een beetje te laten vieren. Een mooie kans om de zelven die niet altijd gezien en gehoord worden ook deel te laten nemen aan het gesprek. Je helpt zo de ander om een completer zelfbeeld te ontwikkelen en om bewustere loopbaankeuzes te maken.

Auteur

Daphne Wiersema is psycholoog en docent in Leergang Loopbaancoaching waarvoor zij een verdiepende collegereeks ontwikkelde die wetenschappelijke kennis uit de psychologie koppelt aan de praktijk van loopbaanbegeleiding aan jongeren en jongvolwassenen.

Bronnen

1. In wetenschappelijk onderzoek wordt deze ‘ik’ doorgaans ‘true self’ oftewel ‘ware zelf’ genoemd.
2. Schleger, R.J., Hicks, J.A., Arndt, J., & King, L.A. (2009). Thine own self: true self-concept accessibility and meaning in life. Journal of Personality and Social Psychology, 96, 473-490. doi: 10.1037/a0014060.
   Schlegel, R.J., Hicks, J.A., King, L.A., & Arndt, J. (2011). Feeling like you know who you are: Perceived true self-knowledgen and mening in life. Personality and Social Psychology Bulletin, 37, 745-756. doi: 10.1177/0146167211400424
3. Je kunt de video van Nicky hier terugkijken: https://youtu.be/QOOw2E_qAsE
4. Overigens hebben mijn kinderen dat verschil tussen prive en publiek niet zo door: zij vertellen te pas en te onpas dat mama “zo van plantjes houdt” (en ik daardoor lijk op de lokale prinses Irene).
5. Bargh, J.A., McKenna, K.Y.A., & Fitzsimons, G.M. (2002). Can you see the real me? Activation and expressions of the ‘true self’ on the internet. Journal of Social Issues, 58, 33-48. doi: 10.1111/1540-4560.00247
6. Een iets aangepaste variant vind je op: https://www.act-in-lob.eu/MEDIA/CDDQ/TOOLS/Eigenlijk%20lijst%201601%20-%20Werkblad.pdf