Spelenderwijs naar een gezonde(re) leefstijl voor peuters

Overgewicht bij kinderen is een groeiend probleem, dat vooral voorkomt in de vier grote steden. Belangrijke oorzaak hiervoor is dat in grote steden relatief veel gezinnen wonen met een migratie-achtergrond en/of lage sociaaleconomische status. In Amsterdam Nieuw-West zet kinderopvangorganisatie Impuls zich actief in om ouders te helpen bij een gezonde (gewichts)ontwikkeling van hun kinderen. Daarbij maken zij gebruik van een toolkit ontworpen bij het HvA Centre of Expertise Urban Vitality.

Gezond eten, genoeg bewegen, goed slapen

De toolkit bestaat uit tien ouder-kind (thuis)activiteiten en bijbehorende materialen voor een gezonde leefstijl bij peuters. Ouders kunnen deze activiteiten samen met hun kinderen doen tijdens de spelinloop op de voorschool. Zo wordt er spelenderwijs aandacht besteed aan belangrijke thema’s als eten, bewegen en slapen. De ouder-kind activiteiten zijn kort, leuk, laagdrempelig en in meerdere talen beschikbaar, en daarom inzetbaar voor ouders en kinderen van verschillende sociaaleconomische en sociaal culturele achtergronden.

Sandra Mul is onderzoeker/coördinator bij de onderzoekslijn Kinderen van het lectoraat Voeding en Beweging. “Project OK-Gezond is voortgevloeid uit het project PreSchool@HealthyWeight dat liep van 2016 tot 2019. In dat project trainden we pedagogisch medewerkers van Impuls specifiek op het begeleiden van de kinderen op het gebied van een gezonde leefstijl. Dus: alleen water, thee en melk te drinken geven, alleen gezonde snacks aanbieden, etc. Bij de evaluatie van dat project bleken de pedagogisch medewerkers tevreden over de resultaten op de groep, maar gaven ze aan dat het vaak moeilijk is om de ouders ook aan boord te krijgen. Ze vroegen ons een praktisch hulpmiddel te maken om beter samen te kunnen werken met ouders op het gebied van gezonde leefstijl.”

Samen lekker eten, maar niet ‘all you can eat’

Vierdejaarsstudent Voeding & Diëtetiek Furkan Göktaş studeert af bij OK-Gezond. “Toen ik de vacature zag voor deze positie was ik meteen geïnteresseerd. Ik zie namelijk in mijn eigen omgeving welke problemen er in migrantengezinnen spelen op het gebied van voeding en leefstijl. Ik ben zelf van Turkse afkomst, en in mijn cultuur en in andere migrantenculturen is samen lekker eten erg belangrijk. Ouders vinden het fijn als kinderen hun eten lekker vinden en dan is het al snel van ‘eet zoveel als je wilt!’. Ook krijgen ze informatie uit allerlei hoeken en weten vaak niet wat ze moeten geloven.” Goede informatie en praktische hulp is dus welkom, want, weet hij: “deze ouders willen wél dat hun kinderen opgroeien zonder verhoogd risico op allerlei ziektes als ze volwassen zijn, en beseffen steeds meer dat een gezonde leefstijl vanaf jonge leeftijd daar een belangrijke rol in speelt.”

Ik kan zelf fruit snijden!

Jessica Bouhuys, pedagogisch medewerker op voorschool Het Groeipark in de wijk Nieuw Sloten, testte de toolkit in coronatijd bij haar op de groep. “Vanwege corona mochten ouders lange tijd niet binnen komen, en was er dus ook geen spelinloop. We konden de activiteiten alleen zelf met de kinderen doen.” Het werden er zes, gedurende zes weken, elke week één. “De kinderen vonden de activiteiten erg leuk, en wij ook. Bij “groenten eten en helpen in de keuken” mochten de kinderen zelf fruit schillen en snijden – met botte mesjes natuurlijk. Dat geeft een hoop geklieder, maar de kinderen genoten er van.” In de andere weken speelden ze bijvoorbeeld het “tussendoortjes memory spel” of bedachten ze samen met de kinderen slaaprituelen. Om de ouders er toch bij te betrekken, kregen de kinderen een envelop voor de ouders mee naar huis met de activiteit van die week, en kleine opdrachtjes om samen met hun kinderen te doen. Maar: “op onze vraag aan de ouders om foto’s van de activiteiten die ze hadden gedaan met hun kinderen kwam weinig respons.”

Aandacht voor thuis, juist tijdens lockdowns

Dat is niet verwonderlijk, weet Nicole Toussaint, onderzoeker bij het lectoraat Voeding en Beweging en promovenda bij OK-Gezond. “Uit allerlei studies over dit onderwerp weten we dat alléén dingen mee naar huis geven weinig echte resultaten geeft. Maar: de toolkit lag op de plank, en de pedagogisch medewerkers wilden juist tijdens de lockdowns graag iets extra’s doen voor de ouders. Dus hebben we een aangepaste vorm gebruikt, zonder er veel van te verwachten”.

Nu ouders sinds 25 september weer welkom zijn bij de spelinloop kan de toolkit de komende maanden goed worden getest op de voorscholen - van Impuls en later ook op de voorscholen van Partou en Swazoom. Furkan: “De ontwikkelaars willen weten of de ouders de informatie en activiteiten makkelijk kunnen begrijpen en uitvoeren, en ook of ze het zinvol vinden om te doen. Ik ga dat samen met een medestudent onderzoeken.”

Uitvoerbaarheid en waardering meten

Door de lockdowns is veel kostbare tijd verloren gegaan, zal dat zijn weerslag hebben op de effectmeting? Toussaint: “Ja. We hebben een jaar verlenging gekregen, met deze extra tijd erbij lukt het wel om het effect van de toolkit bij de pedagogisch medewerkers goed te meten. De ouders zijn helaas te laat bij het project betrokken voor een stevige wetenschappelijke meting. Maar met het onderzoek dat Furkan en zijn medestudent gaan doen halen we toch waardevolle informatie bij deze groep ouders op over hoe de toolkit wordt ontvangen. Hiermee kunnen we straks iets zeggen over de uitvoerbaarheid en waardering van de activiteiten en informatiematerialen.”

Doorwerking naar de praktijk

Ondanks de uitdagingen die corona met zich meebrengt zijn alle betrokkenen positief over het project en de toolkit. Daarom is vanuit de projectpartners het initiatief gekomen om het project uit te breiden met een digitale variant van de toolkit. Deze wordt nu ontwikkeld door onder andere projectpartners BoinK (Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang) en Gezonde Kinderopvang in samenwerking met de HvA.