Het eten van voldoende eiwitten is heel belangrijk voor het behoud van spierkracht en -massa, vooral bij ouderen. Zij halen hun eiwitten grotendeels uit dierlijke producten, zoals kwark en vlees. Dierlijke eiwitten hebben een hogere kwaliteit, maar plantaardige eiwitten zijn minder belastend voor het milieu. Hoe zorg je ervoor dat ouderen voldoende - bij voorkeur meer plantaardige - eiwitten binnenkrijgen? Tijdens hun scriptieonderzoek onderzochten Voedingstudenten Anne en Marije wat actieve ouderen (55+) kan helpen om meer eiwitten uit plantaardige producten te consumeren. Hiermee wonnen ze de eerste prijs bij de scriptieprijs van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD).

‘Supermarkten liggen vol met plantaardige producten’, vertelt Anne. ‘We moeten af van te veel dierlijk eten en over naar een meer plantaardig dieet.’ Marije vult aan: ‘Dit is beter voor dierenwelzijn, voor het milieu én heeft positieve effecten op de gezondheid. Maar voldoende eiwitten binnenkrijgen – essentieel voor ouderen - met plantaardige voeding is lastig. Eten ouderen onvoldoende eiwitten, dan lopen ze een groot risico op een sterke afname van spiermassa en -kracht. Dit leidt tot minder zelfredzaamheid en een hoger valrisico, met alle gevolgen van dien.’

Eet eiwit groener

‘Mensen die vegetarisch eten, hebben vaak een lager lichaamsgewicht en daardoor minder kans op hart- en vaatziekten en diabetes type II’, vervolgt Marije. ‘Zij hebben een lager cholesterol en lopen minder risico op darmkanker. Maar de eiwithoeveelheid en -kwaliteit van plantaardige producten liggen aanzienlijk lager. Met een stukje kipfilet eet je zo 20 tot 25 gram eiwitten per maaltijd. Wil je dit evenaren met bruine bonen, dan moet je er 400 gram van eten.’ Anne: ‘Daarbij weten we dat er in sommige vleesvervangers veel zout zit. Sojaproducten bevatten geregeld toegevoegde suikers. Je moet dus goed uitzoeken hoe je dierlijke producten op een gezonde manier vervangt.’ 

Marije en Anne startten in 2019 met de opleiding Voeding en Diëtetiek aan de HvA. Van Schaik: ‘We werkten veel samen en raakten bevriend. Toen we dezelfde richting kozen – productontwikkeling - was samen scriptieonderzoek doen een logische keuze.’ Afgelopen zomer rondden ze hun opleiding af met de scriptie: ‘EET EIWIT GROENER: met eiwitrijke eetwissels van dierlijke naar meer plantaardige voeding’. In opdracht van het onderzoekslectoraat Voeding en Beweging onderzochten ze wat actieve 55+'ers nodig hebben om meer plantaardig te gaan eten, mét behoud van voldoende eiwitinname.

Ontbreken van kennis

Anne ‘We startten ons scriptieonderzoek met een literatuurverkenning. Dat bevestigde ons vermoeden dat ouderen vaak veel dierlijke producten eten. Hierop bedachten we een lijst met mogelijke eetwissels. Smeer bijvoorbeeld eens pindakaas of groentespread op je brood. En eet eens een vleesvervanger in plaats van een stukje kip.’ Marije: ‘Vervolgens bevroegen we 20 ouderen, in 2 focusgroepen, op hun kennis rondom voeding. Kennen ze het belang van eiwitten voor hun gezondheid? In welke voedingsmiddelen zitten veel eiwitten? Wat is het verschil tussen plantaardige en dierlijke eiwitten? Welke voeding gebruik je zelf om voldoende eiwitten binnen te krijgen? Hoe kijk je naar dierlijke voeding en wat vind je van vleesvervangers? De meesten wisten niet wat eiwitten zijn en waarom ze zo belangrijk voor ze zijn. Daarnaast uitten velen vooroordelen en negatieve beeldvorming rondom plantaardig eten. Ouderen vinden jonge vegetariërs er bijvoorbeeld vaak grauw en ongezond uitzien. En hun nekharen gaan omhoog bij woorden als ‘vega’ en ‘vegan’.’

Anne: ‘De grootste belemmerende factor om meer plantaardig te gaan eten, zo ontdekten we, was het ontbreken van kennis. Over het belang van eiwitten, over eiwitrijke producten en vervangende, plantaardige producten en over de mogelijke milieuwinst.’ Daarnaast bleek de aanwezigheid van een rolmodel een belangrijke factor voor de verschuiving naar een meer plantaardig voedingspatroon. Praktijkbegeleider Sjors Verlaan: ‘Dit onderzoek draagt bij aan de bewustwording van het belang van eiwit in een actieve leefstijl. De balans tussen dierlijk en plantaardig eiwit speelt hierin een grote rol. Mooie prestatie!’

Steentje bijdragen

Ouderen missen vaak een prikkel om hun eetgedrag te veranderen. Ze gaven aan dat er veel negatieve associaties bestaan rondom plantaardige voeding. Dit draagt bij aan het ontbreken van de stimulans om gewoontes in hun eetpatroon te doorbreken. Hierop schreven de studenten een aantal aanbevelingen. Anne: ‘Allereerst is er andere terminologie nodig. Daarom spreken we in onze scriptie over ‘eetwissels’ in plaats van ‘vega’ of ‘vegan’. Daarnaast zou het mooi zijn als diëtisten ouderen meer inhoudelijk gaan informeren. Ook kun je naast de bekende nutri-score denken aan een eco-score op productverpakkingen, die aangeeft hoe belastend een product is voor het milieu.’ Marije: ‘Vooral in de leeftijdsgroep van 55 tot 65 jaar is veel winst te behalen. Sluit bijvoorbeeld aan bij trajecten die mensen volgen wanneer ze met pensioen gaan, ontwikkel een informatieve app met productinformatie en recepten of lanceer een reclamecampagne.’

De adviezen in en de opbouw van de scriptie van Anne en Marije werden zo gewaardeerd dat de studenten de eerste prijs wonnen bij de NVD-scriptieprijs. Hierdoor werden ze onder meer benaderd door een groot levensmiddelenbedrijf dat binnenkort met hen om tafel wil om voort te borduren op hun onderzoek. Ook worden hun bevindingen gebruikt in het lopende onderzoeksproject IMPACT van de HvA. Momenteel bouwen ze beiden aan hun carrière. Marije is op zoek naar een leuke baan: ‘Wellicht in het onderzoeksveld.’ Anne werkt sinds 4 maanden in het category management van de categorie zuivel bij Albert Heijn. Beiden hopen in de toekomst hun steentje bij te dragen aan het gezonder maken van de samenleving.

Praktijkbegeleider Van Oppenraaij: ‘Anne en Marije waren 2 geweldige studenten die een zeer waardevolle bijdrage leverden aan ons aanstaande onderzoek dat in maart van start gaat. De prijs hebben ze helemaal verdiend!’