Ouderdomsgebreken ervaren om een betere fysiotherapeut te worden

In 2023 krijgt Jan-Jaap Voigt, epidemioloog en docent bij Fysiotherapie en European School of Physiotherapy, een Comenius Teacher Fellows 2023 beurs van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). Met die beurs ontwikkelt hij 40 OuderdomsSimulatiePakken (OSP) die ongeveer 15 verschillende ouderdomsziekten en -gebreken kunnen simuleren; 20 OSP voor de Fysiotherapie (NL)- en 20 OSP voor de ESP-opleiding.

Hij wil graag dat zijn studenten zelf ervaren hoe het is om ouder te zijn. Om je anders, trager, met pijn of met een beperking te bewegen. En hoe je, vanuit die ervaringen, patiënten in de toekomstige fysiotherapiepraktijk kunt begeleiden. “De toekomst van de gezondheidszorg is onzeker. De groep ouderen wordt steeds groter en ouder. De huidige zorg zal onder druk van deze dubbele vergrijzing er in 2040 heel anders uitzien. Preventieve zorg wordt belangrijker. Ik wil graag de huidige studenten voorbereiden op hun arbeidstoekomst.”

Gekleurde ouderenpakken

Het kost de nodige tijd om de studenten in de pakken te krijgen. Eerst krijgen ze een integraalgordel aan en enkelgewichten om. Strakke elastieken verbinden de enkels met de heupen, waardoor soepel lopen er al niet meer bij is. De obesitas studenten in blauw krijgen een gewichtsvest aan, en ook om de polsen zitten gewichten. De groene COPD-groep krijgt een knijper op de neus en een rietje om door te ademen. De gele studenten krijgen oordopjes om gehoorgebreken te simuleren.

De rode groep gaat Parkinson ervaren. Zij trekken handschoenen aan met sensoren die frequente stroomstootjes geven, waardoor hun spieren samentrekken. De grijze pakken staan voor artrose. De studenten krijgen braces om, bijvoorbeeld om de knie en elleboog, die het lopen danig beperken. En allemaal dragen ze grote handschoenen waarmee ze dikke, onhandige vingers krijgen. Even vingervlug iets checken op een telefoon of computer is er niet meer bij, en ook schrijven gaat niet meer vanzelf.

Dat de kleuren een functie hebben is wel duidelijk, maar waarom overalls en helmen? Jan Jaap: “Het maakt omstanders duidelijk dat het een experiment is. Maar het verbergt ook de ‘gebreken’. Wat je in het dagelijks leven natuurlijk ook vaak meemaakt; je ziet het soms niet bij ouderen, maar het kan er wel zijn.’ Eenmaal in de pakken stuurt hij zijn studenten het gebouw door met 10 opdrachten, waaronder traplopen naar de 5e etage, een rondje fietsen, een TikTok video maken, koffie bestellen, een rondje buiten struinen en een boek lezen. Halverwege de opdrachten deelt hij ook nog verschillende afgeplakte brillen uit die staan voor diverse oogafwijkingen.

Frustratie, vermoeidheid, teleurstelling en een gevoel van uitsluiting

De reacties van de studenten zijn exemplarisch. Een Parkinson-student vertelt: “Bij het traplopen was ik oprecht bang dat ik zou vallen. Ik geloof dat ik voor het eerst hier de trapleuning heb vastgegrepen.” De COPD-student vertelt dat ze al heel snel duizelig werd: “Ik ging nu al keuzes maken in wat ik wel en wat ik niet zou doen. Om zo de spaarzame zuurstof goed te gebruiken.” Een Artrose-student wilde zoveel mogelijk leunen: “Doodvermoeiend om de hele tijd zelfstandig te staan met die brace om. Fietsen ging nog beter dan wandelen.”

Bij de groep met gehoorbeperking kwam de realisatie dat ze zich heel snel buitengesloten voelden: “Eerst was het nog lekker rustig, maar al snel misten we belangrijke zaken en raakten we geïsoleerd, ook van elkaar als groepsleden.” De blauwe obesitasstudenten, belast met de vele extra kilo’s, maakten de simulatie met pijn en moeite af: “Eerst was het nog grappig, want in het begin kan je het nog wel dragen. Maar al gauw kwam de man met de hamer…” En met de toevoeging van slecht zicht werd het alleen nog maar ingewikkelder om deel te nemen aan de opdrachten.

De inzichten

Als de studenten na afloop bevrijd zijn van hun pakken, vraagt Jan-Jaap naar hun ervaringen. “Dat het belangrijk is om geduld te hebben,” vertelt iemand. “Ik kan me nu beter verplaatsen in deze doelgroep,” zegt een ander. En nog een inzicht: “Dat tijdsmanagement heel belangrijk is voor deze patiënten.” Jan-Jaap is trots en blij met deze simulatieles. Na het naaien, veranderen, uitproberen van de pakken en de handschoenen, kan hij het nu inzetten met een grote groep studenten. De Comeniusbeurs is hiermee afgerond en inmiddels worden de 40 pakken ingezet in de Nederlands- en Engelstalige Fysiotherapie opleidingen. Vanaf nu zullen ongeveer 300 studenten jaarlijks ervaringen opdoen door middel van deze simulatielessen. “Vandaag hebben we een zaadje met empathie geplant. Zo creëren we begrip voor ouderen en mensen met een beperking.”