Vijf jaar na corona zijn de effecten nog altijd merkbaar

“De directe effecten van het halsoverkop verplaatsen van de lesactiviteiten naar de online ruimte hebben alle studenten en docenten maar al te goed meegekregen”, vertellen Aart Schouten en Rob Janson, respectievelijk programmamanager en innovatiepartner van het Centre for Learning and Teaching. Destijds waren beiden al bezig met onderwijsinnovatie. “Docenten vroegen zich af: Hoe geef ik les aan een klas achter een schermpje? Wat doe ik met studenten in een online les, hoe houd ik ze erbij? Docenten en opleidingen moesten keuzes maken: wat moet minimaal doorgaan, wat kan later of anders? En toetsing? En dit allemaal van de ene dag op de andere. Niet eens de winkel openhouden terwijl je aan het verbouwen bent, maar eigenlijk de winkel openhouden en herbouwen terwijl er net een enorme ravage is aangericht door een explosie.”  
 

Studenten die tijdens corona studeerden, hebben bepaalde vormende elementen gemist, vertelt Dinant Leegstra, studentendecaan bij de Amsterdam School of International Business (AMSIB). Dat geldt bijvoorbeeld voor uitwisselingsprogramma's en het maken van nieuwe vrienden. Dinant: "Voor een bepaalde lichting studenten zijn de verwachtingen van de studie niet uitgekomen."

Inmiddels is het welzijnsniveau van studenten weer vergelijkbaar met dat van voor corona, toont onderzoek aan. Maar ook toen waren er al zorgen. Al in 2018 werden de eerste landelijke actieplannen gelanceerd om het studentenwelzijn te verbeteren. Dinant benadrukt: “In 2018 was er al ontevredenheid over het welzijn van studenten. Dat werd een grote zorg tijdens de coronamaatregelen. En hoewel het welzijn gelukkig is bijgetrokken, zijn we nog steeds niet tevreden."

Een belangrijke ontwikkeling na corona is de 'ontwenning' om naar de hogeschool te komen, zegt Dinant. Studenten verwachten soms nog steeds dat onderwijs online kan worden gevolgd. Als reactie hierop passen veel opleidingen hun onderwijsmodel aan. Er is een verschuiving zichtbaar van klassieke hoorcolleges naar meer samenwerkend leren, waardoor studenten wel aanwezig moeten zijn. In sommige gevallen wordt aanwezigheid zelfs een criterium in de examinering.

Ook Aart Schouten en Rob Janson erkennen dat online onderwijs inmiddels een negatieve lading heeft gekregen. Maar hoe de studenten weer op locatie te krijgen? Daar doet associate lector Didactiek & Curriculumontwikkeling Izaak Dekker onderzoek naar. “Er is niet 1 magisch middel waarmee je studenten naar de colleges krijgt, maar monitoren van aanwezigheid, relatie met studenten opbouwen, interactieve lessen die iets toevoegen aan de opgegeven stof, benadrukken van belang van aanwezigheid, aanwezigheid verplichten (dan wel voor alle vakken), colleges niet opnemen, dat helpt allemaal gemiddeld wel. 

De afwezigheid van een deel van de studenten heeft ook weer effect op de docent. Izaak: “In welke mate is in het hoger onderwijs nog nauwelijks onderzocht, maar in andere domeinen is aangetoond dat afwezigheid van studenten op drie gebieden consequenties heeft. Ten eerste  is er een negatieve invloed op de student-docent relatie en op hoe de docent de sociale en cognitieve ontwikkeling van de student beoordeelt. Ten tweede passen docenten hun instructiemethodes aan en gaan meer docentgestuurd lesgeven. En ten derde zijn docenten minder enthousiast en minder tevreden over het lesgeven.

Een inzicht dat corona ons opgeleverd heeft, is dat digitale middelen een meerwaarde kunnen hebben in het onderwijs, maar zeker niet altijd, aldus Aart en Rob. “Het is duidelijker geworden waar digitale mogelijkheden een meerwaarde hebben, en waar bij elkaar komen en met elkaar in contact zijn van waarde is. We hebben ook geleerd dat er veel mogelijk is op het gebied van doorontwikkeling van het onderwijs. Voor corona hoorde je vaak: dat kan niet, dat mag niet of het lukt toch niet. In de coronatijd hebben we laten zien dat het kan, mag, en dat het lukt”.