Waarom praten over de scheve balans in ICT meer vrouwen over de streep trekt

Docent-onderzoeker Philip Lafeber onderzocht op eigen initiatief de oorzaken van de scheve genderbalans aan de opleiding HBO-ICT, en doet een aantal concrete aanbevelingen voor technische en ICT-opleidingen om hier verandering in te brengen.

Enquête op LinkedIn en interviews

Lafeber deed eerst literatuuronderzoek naar de oorzaken van de hardnekkige scheve man-vrouwverhouding in ICT in Nederland, en zette daarna een enquête uit op LinkedIn. Daarnaast hield hij diepte-interviews met een aantal vrouwelijke ICT’ers, die al jaren in het vakgebied werken. Ook organiseerde hij focusgroepen met vrouwelijke studenten van de opleiding HBO-ICT, waarin zij hun eigen ervaringen met dit onderwerp deelden.

Uit eerdere onderzoeksresultaten blijkt onder meer dat meer vrouwelijke rolmodellen in ICT belangrijk zijn, en dat vooroordelen ten aanzien van meisjes en bètavakken nog sterk aanwezig zijn in Nederland. Het gebrek aan aanmoediging door leraren en ouders speelt een rol. De afkeuring van opvoeders kan ook non-verbaal worden geuit en zo een sturende uitwerking hebben.

Tegenwerking

Uit de diepte-interviews en groepsgesprekken die Lafeber aanvullend hield, kwam naar voren dat hoogopgeleide vrouwen die al jaren in de ICT werken nog veel tegenwerking hebben ervaren bij hun studiekeuze en in hun technische opleiding. Zo waren er bij de studie die een van de opleidingsmanagers had gevolgd geen damestoiletten of -kleedkamers. De huidige vrouwelijke ICT-studenten die Lafeber sprak, zeiden geen tegenwerking  te hebben ervaren.

Impliciete redenen

Toch hadden ook zij niet snel aan ICT gedacht of deze keuze in eerste instantie gemaakt, maar dan om wat Lafeber impliciete redenen noemt.  Het gaat namelijk om bezwaren, ideeën en aannames die meer onder de oppervlakte sluimeren, en meestal niet expliciet worden besproken of getackeld, maar die er desondanks voor zorgen dat vrouwen onbewust al niet willen kiezen voor ICT.

Scheve balans houdt tegen

Gebrek aan aanmoediging door docenten en ouders blijkt zo’n impliciete reden: pas wanneer zij de vrouwelijke studiekiezers expliciet aansporen om hun technische interesse te volgen, voelen zij zich gesteund om deze keuze ook echt te maken.

De huidige, scheve genderverhouding binnen het ICT-vakgebied is ook zo’n reden die continu meespeelt in de beeldvorming, waardoor vrouwen sowieso al onbewust minder geneigd zijn om voor ICT te kiezen.

Aandacht voor vrouwelijke studiekiezers maakt uit

Wat helpt om verandering te brengen in deze, veelal onbewuste, bezwaren? Het onderzoek laat zien dat het duidelijk verschil maakt als vrouwen wél of niet persoonlijk worden benaderd tijdens de voorlichting, bijvoorbeeld op open dagen. Wanneer zij wel worden benaderd en vervolgens een gesprek kunnen voeren over de (verwachte) man-vrouw-verhouding, zijn meer vrouwen geneigd voor ICT te kiezen.

Serieus genomen

Opvallend is dat het daarbij niet uitmaakt of een mannelijke of vrouwelijke docent of voorlichter het gesprek over de scheve genderbalans aangaat– áls het maar gebeurt. “Wanneer de voorlichters echt geïnteresseerd blijken om dit onderwerp aan te kaarten, voelen de aankomende vrouwelijke studenten zich serieus genomen in een wereld waarin de verhoudingen nog erg scheef zijn”, zegt Lafeber.

Doorprikken

Lafeber legt uit waarom het zo essentieel is om dit aan te kaarten. “Pas wanneer dit een serieus onderwerp van gesprek wordt, ontstaat de ruimte om echt vanuit intrinsieke motivatie voor ICT te kiezen”. Lafeber noemt dit ‘to dispel een illusion’- zo kan als het ware een aanname worden doorgeprikt die anders steeds boven het keuzeproces blijft hangen.

Want ja, de ICT is in Nederland een mannenwereld – maar volgens Lafeber moet benadrukt worden dat het op dit moment zo is. “Dat het in de toekomst zo blijft is een verkeerde gevolgtrekking- het kan wel degelijk veranderen.”  Dat het anders kan, blijkt ook uit voorbeelden als India, waar 40 procent van de ICT'ers vrouw is.

'Docenten, zet het op de agenda'

Lafeber doet een aantal concrete aanbevelingen in zijn onderzoek, voor zowel de studievoorlichting als voor de opleiding HBO-ICT. Zorg ten eerste voor rolmodellen op open dagen: minstens één vrouwelijke docent en één vrouwelijke student per leerrichting, om vrouwelijke studiekiezers gericht te benaderen en hen ook hierover te spreken.

En zorg voor klassen met een signifiant aantal vrouwelijke studenten, aangevuld met klassen zonder vrouwelijke studenten, zodat vrouwelijke studenten steun aan elkaar hebben. Verdeel studententeams zoveel mogelijk.

Lafeber doet ook een oproep aan docenten: maak de man-vrouwverhoudingen tot een expliciet onderwerp op de agenda. Het onderwerp zou moeten worden opgenomen in het curriculum – bijvoorbeeld door meer opdrachten te formuleren waarin studenten ontwerpen voor vrouwen. Studievereniging Fem-It zou een actieve rol kunnen krijgen in de eerste semesters van onderwijs.

Maatschappelijke kant benadrukken

Tot slot benadrukt Lafeber dat het helpt om de maatschappelijke kanten van ICT meer te benadrukken, aangezien vrouwelijke studiekiezers dit (over het algemeen) belangrijk vinden. Hier liggen kansen voor het grijpen in webteksten en studievoorlichting- waar het nog vaak over systemen gaat.