Energierechtvaardigheid in de praktijk: Samenwerken voor een inclusieve transitie

Bij rechtvaardigheid denken we misschien snel aan een eerlijke verdeling, van bijvoorbeeld de kosten en de baten van de energietransitie (verdelende rechtvaardigheid). Maar deze begrippen vragen ook aandacht voor wie er eigenlijk deelnemen in energietransitieprojecten, van de eerste ideeën, tot de beslissingen en uitvoering (procedurele rechtvaardigheid) en of deze stemmen op een gelijkwaardige manier worden meegenomen (erkenningsrechtvaardigheid). Daarnaast is het ook belangrijk om te kijken naar de voorgeschiedenis van het traject, is er herstel van eerdere onrechtvaardigheden nodig voordat er aan nieuwe maatregelen wordt begonnen? (restoratieve rechtvaardigheid)

Belangrijkste bevindingen

Met meer dan 60 deelnemers uit onderzoek, werkveld en samenleving hebben we ons op 4 februari gebogen over wat de begrippen als verdelende, procedurele, erkennings- en herstellende rechtvaardigheid nu eigenlijk betekenen in de praktijk van de lokale energietransitie. Uit de workshops kwamen deze bevindingen:

• Het belang van een holistische aanpak en samenwerking om te komen tot een inclusieve besluitvorming. En dat bewustwording binnen de eigen organisatie hier een belangrijk onderdeel van is.
• Het belang van het delen van ervaringen om van individuele casussen tot een meer collectieve aanpak te komen.

Rechtvaardigheid als interactie

Imrat Verhoeven (UvA/HvA) vulde deze discussie vervolgens aan met een aantal observaties vanuit het Just Prepare project, waarbij energierechtvaardigheid gezien moet worden als een interactie. Hierbij is het bijvoorbeeld van belang dat bewoners ook bij de opzet van beleid betrokken moeten worden, niet pas bij de uitvoering hiervan. Bewoners die mee mogen besluiten zijn vaker bereid ook de lasten mee te dragen. Erkenningsrechtvaardigheid vereist daarbij dat luisteren ook tot actie en resultaat leidt, zo kunnen kleine maatregelen die meteen genomen kunnen worden (zoals kleine isolatie en tochtmaatregelen) meteen een verbetering opleveren, die mensen gehoord en gezien doet voelen.

Onbedoelde effecten van beleid

Vervolgens nam Robert Duiveman (Instituut voor Publieke Waarden) het publiek aan de hand van de casus mee in de onverwachte uitkomsten van verduurzaming bij VVE’s en de dilemma’s die dit oplevert. Hij riep hierbij op goed te letten op onbedoelde effecten van beleid en de noodzaak om goed stil te staan op welk type rechtvaardigheid je je beroept en te zorgen dat je dit in het hele proces, tot met de uitvoering, borgt en checkt. Dit betekent dat de gemeenschap een plek aan tafel moet krijgen en de regels daarbij dienend moeten zijn in plaats van andersom.

De middag werd afgesloten met een paneldiscussie tussen Aman Walia (Groene Hub), Lennart Zwols (Gemeente Amsterdam), Robert Duiveman (IPW) en Imrat Verhoeven (UvA/HvA) en het publiek. Er werden uiteenlopende stellingen besproken, zoals de utopische aard van energierechtvaardigheid en de kosten van energie. Uit de middag komt duidelijk naar voren dat samenwerking, inclusieve besluitvorming en aandacht voor diverse ervaringen essentieel zijn om samen te komen tot een rechtvaardige energietransitie.

Met dank aan dagvoorzitters Maarten van Poelgeest en Lenneke Kuijer, keynote sprekers Imrat Verhoeven en Robert Duiveman en panelleden Aman Walia en Lennart Zwols, alle workshopfaciltators (Wil van den Hurk (Welzijnsorganisatie Lingewaard), Bonnie Teunissen (HAN/Avalon),  Karin Landsbergen (HAN), Hanna Kreuger (Arcadis), Charissa Leiwakabessy (UvA), Imrad Veroeven (UvA/HvA), Anna de Zeeuw (HvA), Rosa Koetsenruijter (HvA), Djoera Eerland (BuurKracht) en Simone van Wieringen (RU)) en de Amsterdam University of Applied Sciences voor de gastvrije ontvangst en faciliteiten.