Studenten ondersteunen gezonde leefstijl in living lab LION

‘Gezinnen met een Marokkaanse achtergrond hebben vaak een minder vaste structuur in eetmomenten’, start Fadoua el Barrima. ‘Het dagritme en de behoeften van familieleden zijn leidend. Daarbij wordt eten geassocieerd met gastvrijheid en gezelligheid. Vaak wordt er gezamenlijk gegeten uit grote borden en schalen. Daardoor is er weinig zicht op portiegroottes. Ook worden er veel brood- en deegwaren gebruikt. Dat is niet per se ongezond, maar wanneer je deze combineert met andere koolhydraatbronnen, zoals aardappels, dan krijg je al snel te veel koolhydraten binnen. Te veel, te vaak en/of te zwaar eten, leidt tot overgewicht of obesitas.’

Falak Alchalli: ‘In de multiculturele, Amsterdamse Wildemanbuurt in Nieuw-West kampt 60% van de bewoners met overgewicht of obesitas. Bijna de helft van de bewoners is er laag opgeleid, wat leidt tot financiële uitdagingen en beperkte gezondheidsvaardigheden.’

Afstuderen binnen onderzoek

El Barrima en Alchalli zijn vierdejaarsstudenten Voeding en Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Via hun stagebureau kwamen ze in contact met living lab LION: een 2-jarig project opgezet vanuit het lectoraat Voeding en Beweging, met partners en bewoners in de Wildemanbuurt. Gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl bij ouderen met diverse culturele achtergronden. El Barrima: ‘De opdracht vanuit het stagebureau - het ondersteunen van een kookgroep voor Marokkaanse dames – sprak me aan vanwege mijn eigen Marokkaanse achtergrond. Daarnaast wilde ik altijd al eens meewerken aan een omvangrijk onderzoek vanuit ons lectoraat.’

Samen met Alchalli meldde ze zich aan. Alchalli: ‘We zijn vanaf het begin van onze studie beste vriendinnen en werken goed samen. Deels samen afstuderen, was dus een logische keuze. Daarbij leek het me interessant om een nieuwe cultuur te leren kennen. Mijn familie en ik komen uit Syrië, dus veel Marokkaanse gewoonten waren nieuw voor mij.’

Hulpvraag analyseren

Van september 2024 tot en met januari 2025 liepen de studentes een onderzoeksstage binnen living lab LION. Ze werden gekoppeld aan de Marokkaanse kookgroep van Hamida el Johari, een groep van zo’n 50 dames tussen de 50 en 70 jaar, die eens per week samenkomt op Stadsboerderij Osdorp. Alchalli: ‘Velen van hen kampen – door overgewicht of obesitas – met fysieke klachten, zoals een te hoog cholesterol, diabetes type 2, reuma of gewrichtsklachten. Sommigen komen er enkel voor afleiding van persoonlijke zorgen en stress. Hamida begeleidt de vrouwen met de kennis die zij heeft over voeding en beweging. Zo hielp ze een aantal dames al fors afvallen.’ 

El Barrima: ‘Vanuit de design thinking methode (een manier om samen met de eindgebruiker te komen tot passende producten en/of diensten, red.) analyseerden we de hulpvraag van de deelneemsters. Die bestond uit het opdoen van gedegen kennis over voeding, het leren bereiden van gezonde recepten en mentale ondersteuning. Met de eerste 2 hulpvragen gingen wij aan de slag. Het laatste verzoek kan op een volgend moment wellicht ingevuld worden door studenten Psychologie.’

Schijf van vijf

Samen ontwierpen El Barrima en Alchalli een programma met informatie over gezonde voeding, aangevuld met makkelijk te bereiden Marokkaanse recepten. Alchalli: ‘Gedurende 5 weken gaven we 5 presentaties rondom één thema: de Schijf van Vijf en gezonde portiegroottes, vetten en cholesterol, eiwitten en spiermassa, koolhydraten en brood én gezonde snacks en tussendoortjes.

Bij de eerste presentatie over de Schijf van Vijf legden we bijvoorbeeld uit welke producten gezond voor je zijn en waarom. Wat kun je veel eten? Waar heb je maar weinig van nodig? En wat kun je beter laten staan? We kookten een tajine met pompoen en couscous en lieten de dames zien hoe groot een gezonde portie is, voor dames jonger én ouder dan 50. Daarnaast vertelden we over voedingstoffen die belangrijk zijn voor vrouwelijke vijftigplussers, zoals calcium of vitamine D.

Onze presentaties gaven we in het Arabisch én in het Nederlands, zodat ook degenen die niet goed Nederlands spreken, konden meedoen. Aan het eind van iedere presentatie legden we de vrouwen een aantal quizvragen voor. Zo merkten we dat ze de aangeboden kennis goed begrepen. Om zelf aan de slag te gaan, introduceerden we twee ondersteunende apps van het Voedingscentrum: ‘Kies ik Gezond?’ en de ‘Eetmeter’.’ El Barrima: ‘Om de recepten later nog eens terug te kunnen kijken, maakten we filmpjes. Thuis in mijn keuken. Ook maakten we in opdracht van living lab LION een wijkscan met een overzicht van plekken waar onze deelneemsters vaak komen. Al onze producten kunnen worden ingezet in de praktijk én bij vervolgonderzoek.’

Geleerde lessen

Binnenkort starten de studentes met een afsluitende praktijkstage. El Barrima in eerstelijnspraktijk De Voedingsbasis en Alchalli op de afdeling Oncologie van het Amsterdam UMC, locatie VUmc. Hoe ze terugkijken op hun onderzoeksperiode? El Barrima: ‘Ik heb veel geleerd over onderzoek doen. Ook heb ik persoonlijke lessen meegenomen door de levensverhalen van de deelneemsters. Hoe belangrijk het bijvoorbeeld is om goed voor jezelf te zorgen, zodat je niet uitgeput bent op je vijftigste. Daarnaast lukte het me, door veel oefenen, om na verloop van tijd professionele afstand te bewaren: één van mijn persoonlijke leerdoelen.’ Alchalli: ‘Wanneer ik in de toekomst met Marokkaanse patiënten ga werken, begrijp ik meer van hun gewoonten en (eet)cultuur. Van daaruit kan ik hen nog beter helpen. En dat is heel waardevol.’