Samenwerking professionals rondom beweegbank en valpreventie

‘Jaarlijks belanden er in Nederland zo’n 117.000 65+'ers op de spoedeisende hulp (SEH) na een val’, vertelt hoofddocent Fysiotherapie Kristel Lankhorst van de Hogeschool van Amsterdam (HvA).’Vaak vanwege een breuk in de pols of heup. De directe medische zorgkosten van valongevallen schoten in 2020 al door de miljard euro. Na een operatie lopen sommigen een infectie op waaraan ze overlijden. Anderen hebben dure revalidatie nodig. Dit willen we met elkaar voorkomen. Maar hoe? De beweegrichtlijn voor senioren schrijft per week 150 minuten matige tot intensieve inspanning voor en tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten, aangevuld met balansoefeningen. Zo’n 60% van de senioren – ongeveer 2,5 miljoen mensen - haalt dit niet. Bij senioren ouder dan 80 loopt dit percentage zelfs op tot 80 procent.

Natuurlijk kun je senioren ondersteunen met een passend beweegaanbod. Valpreventie is hier een belangrijk onderdeel van. Hierbij volgen senioren een cursus van 3 maanden, gericht op het verbeteren van spierkracht, mobiliteit en balans. Na deze 3 maanden vervallen velen in hun oude gedrag. Objecten in de openbare ruimte, die beweging stimuleren, zoals een beweegbank, kunnen senioren helpen om in beweging te blijven.’

Vernieuwend concept

‘De beweegbank is een vernieuwend concept van het Belgische IPitup, dat bewegen voor iedereen toegankelijk wil maken in de openbare ruimte’, legt hoofddocent Sportkunde Jora Broerse van de HvA uit. ‘Het is een bank én trainingstoestel in één. Er staan er veel in België en Duitsland. Slechts een paar in Nederland. Ik ontmoette de ontwikkelaren jaren geleden op een beurs. In 2023 kreeg ik de vraag om vanuit ons lectoraat Sport Management & Sport Business – samen met diverse externe partijen - mee te denken over de plaatsing en activatie van een beweegbank voor het Menno Simonshuis (een Lang Leven Thuisflat) in Amsterdam Buitenveldert.

De bank werd gefinancierd door Team Sportservice en het Menno Simonszhuis, met een subsidie van de Rabobank. Vragen aan ons waren: hoe kunnen we er met elkaar voor zorgen dat de beweegbank gebruikt wordt en gebruikt blíjft worden door senioren? Hoe kunnen we het (bestaande) beweegaanbod op elkaar afstemmen en organiseren rondom de beweegbank? En kan de bank bijdragen aan valpreventie? Met dat laatste onderwerp houden we ons weinig bezig binnen ons lectoraat. Daarom betrokken we het lectoraat Fysiotherapie voor aanvullende, inhoudelijke vakkennis.’

Aanbod afstemmen

Broerse: ‘In onze 1-jarige onderzoekspilot Samen Sterk en Stabiel in Beweging – gefinancierd vanuit het Centre of Expertise Urban Vitality (CoE UV) - kwamen we al snel tot de conclusie dat er heel veel beweegactiviteiten zijn voor senioren. Georganiseerd door zorg- en welzijnsorganisaties. Zij werken vaak niet samen, waardoor senioren hun weg moeizaam vinden binnen het aanbod. Alleen al die afstemming zou senioren langdurig(er) in beweging kunnen houden. Daarnaast is er voor actief gebruik van een object als een beweegbank iemand nodig die er activiteiten organiseert en begeleidt. In dit geval werd hiervoor een buurtsportcoach ingezet vanuit Team Sportservice Amsterdam. Hij organiseerde 2 keer per week een training bij de bank, gevolgd door een koffiemoment.

De buurtsportcoach kon vanuit zijn opleiding en achtergrond prima oefeningen bedenken voor de senioren. De senioren genoten van de begeleiding en het sociale contact. Zij vonden het vooral fijn om beweegmogelijkheden te hebben naast de deur. Wil je een beweegbank dus succesvol plaatsen,dan is het belangrijk dat er een goed aanbod is, dat zorg- en welzijnsprofessionals naar dit aanbod verwijzen én dat een dergelijk object op een plek staat waar veel senioren samenkomen of samenleven, zoals bij een Lang Leven Thuisflat.’

Spierkracht, mobiliteit en balans

Vanuit het lectoraat Fysiotherapie werden de online oefenprogramma’s van IPitup(opent in nieuw venster) geanalyseerd. ‘Lankhorst: ‘IPitup vroeg zich af of zij met hun beweegbank en bijbehorende online oefenprogramma’s – die je via een QR-code aan de bank kunt opzoeken met je mobiel – kunnen bijdragen aan valpreventie. Om deze vraag te beantwoorden, is natuurlijk grootschalig onderzoek nodig.

We maakten een start door te analyseren welke elementen uit het aanbod van IPitup passend zijn voor senioren. Onze conclusie? Je kunt pas bijdragen aan valpreventie wanneer je je in je trainingsprogramma richt op de 3 pijlers ervan: spierkracht, mobiliteit en balans. En om te weten of je oefeningen werken, heb je betrouwbare tests nodig. Wij schreven daarom een adviesrapport met passende oefenprogramma’s en tests, die gemakkelijk uitvoerbaar zijn voor bijvoorbeeld een buurtsportcoach. De oefeningen en tests werden uitgevoerd en getoetst door onze studenten, gekleed in een pak dat ouderdom nabootst door beperkte bewegingsvrijheid en verminderd zicht.’

Verdergaande samenwerking

Binnenkort wordt de pilot afgerond. Lankhorst: ‘Onze bevindingen willen we inzetten in vervolgonderzoek op andere plekken in Amsterdam waar beweegbanken geplaatst worden. De GGD heeft namelijk nog 5 banken aangekocht. Deze worden de komende maanden geplaatst. We gaan dan verder in op de rol van de fysiotherapeut binnen het netwerk dat nodig is om een beweegbank tot een blijvend succes te maken. Veel fysiotherapeuten kijken nu nog niet verder dan hun eigen praktijk. Het zou mooi zijn als zij meer samenwerken met bijvoorbeeld een buurtsportcoach rondom het beweegaanbod in een wijk.’ Broerse: ‘In deze pilot hebben we elkaar gevonden vanuit onze beide lectoraten. Dé start voor een goede samenwerking tussen toekomstige professionals. En dat is hard nodig bij het oplossen van huidige, complexe praktijkvragen.