Erkenning Simpel Fit!-methode door Loket Gezond Leven RIVM

‘Simpel Fit! is een op maat geschreven, cultuursensitieve training om gezond gewicht te stimuleren en overgewicht te voorkomen bij specifieke doelgroepen’, legt Sunay Nuraydin uit. Ze ontwikkelde de methode in 2009 samen met haar collega’s van GGD Noord- en Oost-Gelderland (GGD NOG). ‘Dit gebeurde naar aanleiding van de uitkomsten van de Kindermonitor (een vierjaarlijks onderzoek vanuit de GGD naar de gezondheid van kinderen tussen de 0 en 12 jaar, red.). Hierin stond namelijk dat overgewicht en obesitas bij kinderen met een Turkse achtergrond 42% hoger lag dan dat van autochtone kinderen.

Aanvankelijk startten we met een training rondom gezond eet- en beweeggedrag voor ouders met een Turkse achtergrond en hun kinderen. Al snel bleek de behoefte naar een soortgelijke training ook bij andere groepen groot en ontwikkelden we een Marokkaanse variant.’

Talige evaluaties

Van meet af aan zijn de deelnemers van de training enorm positief over het effect ervan. Nuraydin: ‘De methode werd dan ook erkend als goed beschreven (2013) en goed onderbouwd (2018) door het Loket Gezond Leven van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het aantonen van de effectiviteit van de methode bleek echter een stuk lastiger. Gedegen evaluaties zijn vaak enorm talig en onze deelnemers beheersen de Nederlandse taal geregeld matig of niet.’

Op het juiste moment ontmoet Nuraydin onderzoeker en promovenda Meryem Gündüz van de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Zij zoekt met haar collega’s van het lectoraat Voeding en Beweging naar een leefstijlprogramma om overgewicht en obesitas tegen te gaan bij jonge kinderen met een migratieachtergrond. Gündüz: ‘We spraken elkaar over de mooie Simpel Fit!-methode, maar ook over de zoektocht naar een passende evaluatie-tool en de wens om de Simpel Fit!-methode bij mensen met andere culturele achtergronden in te zetten. Van daaruit ontstond een mooie samenwerking.’

Cultuursensitief meetinstrument

De ontwikkeling van een blauwdruk voor de Simpel Fit!-methode was de eerste gezamenlijke stap. Gündüz: ‘We maakten de methode up-to-date én beschreven welke cultuursensitieve elementen desgewenst aangepast kunnen worden voor verschillende culturele doelgroepen. Denk aan specifieke etenswaren, culturele sleutelpersonen of de manier waarop in een bepaalde cultuur wordt omgegaan met borst-, fles- en vaste voeding.

Vervolgens ontwikkelden we een cultuursensitief meetinstrument. In nauwe samenwerking met de Stichting voor Interculturele Participatie en Integratie (SIPI(opent in nieuw venster), uitvoerder Simpel Fit! in Amsterdam) en expertisecentrum gezondheidsverschillen Pharos(opent in nieuw venster). Omdat we de methode wilden laten erkennen op effectiviteit waren we, door de eisen van het RIVM, deels gebonden aan een vragenlijst. Maar hoe richt je deze in voor mensen die de Nederlandse taal niet of nauwelijks machtig zijn? Dat deden we door vragenlijsten te combineren met interviews en focusgroepen.

Bij de vragenlijsten was daarnaast ruime aandacht voor het taalniveau. Alle vragen werden geformuleerd op B1-niveau (eenvoudig taalgebruik, red.). We zorgden voor gesloten vragen met hooguit 3 keuzemogelijkheden. Daarnaast maakten we veel gebruik van afbeeldingen en kregen alle antwoorden een kleur, zodat de groepsleidsters de vragen makkelijk konden doornemen met de laaggeletterde deelnemers. De vragenlijst werd uiteraard vertaald naar het Turks en het Arabisch.’

Minder suiker, meer water

Het nieuwe meetinstrument werd uitgebreid getoetst bij de doelgroep. Nuraydin: ‘We hoorden vaak dat de training als enorm laagdrempelig wordt ervaren. Deelnemers vinden herkenning bij elkaar en voelen zich gehoord en gezien, doordat de training specifiek is afgestemd op hun achtergrond en cultuur.’ Gündüz: ‘Om aan te tonen dat een training effectief is, wil je natuurlijk bewijzen dat deelnemers uiteindelijk gedragsveranderingen laten zien. Dit lukte. Deelnemers vertelden bijvoorbeeld dat zij in de supermarkt vaker en anders etiketten lazen en producten beoordeelden op de hoeveel zout, suiker of koolhydraten. Ze kochten minder suikerhoudende dranken, gingen hun kinderen (meer) water aanbieden, legden schermtijd aan banden en besteedden meer aandacht aan gezamenlijk bewegen.’

Verzamelde bewijslast

De verzamelde bewijslast werd overlegd bij het Loket Gezond Leven van het RIVM(opent in nieuw venster). Nuraydin: ‘We hebben diverse malen delen van onze aanvraag herschreven en/of aangevuld. Uiteindelijk ontvingen we in december 2024 de erkenning ‘Eerste aanwijzingen voor effectiviteit’. Wat dit voor ons betekent? GGD NOG krijgt nu geregeld vragen vanuit omliggende gemeenten om Nederlanders met een migratieachtergrond te trainen in de Simpel Fit!-methode. De methode is namelijk opgenomen in het Integraal Zorgakkoord (IZA)(opent in nieuw venster) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA)(opent in nieuw venster). In deze akkoorden staan afspraken tussen gemeenten, zorgaanbieders, verzekeraars en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) rondom de bevordering van een gezonde leefstijl.

Wij verspreiden onze informatie uiteraard landelijk. Bij GGD Amsterdam wordt er bijvoorbeeld al veel gewerkt met de methode.’ Gündüz: ‘Vanuit het lectoraat Voeding en Beweging van de HvA organiseren we binnenkort een afsluitende bijeenkomst waarin we onze kennis delen. Ook verzorgen we gastlessen bij verschillende opleidingen waarin we studenten vertellen over ons project en hen leren een eigen programma te ontwikkelen en te evalueren. Tijdens ons project werden we overigens al heel fijn ondersteund door studenten Voeding en Diëtetiek, Pedagogiek en Gezondheidswetenschappen.’

Gezonde toekomst

Waar de onderzoekers uiteindelijk op hopen? Nuraydin: ‘Dat de methode landelijk gebruikt gaat worden, zodat we de effectiviteit ervan over een aantal jaren nog sterker kunnen aantonen. Én dat we nog meer ouders bereiken met onze activiteiten om overgewicht te voorkomen.’ Gündüz: ‘Ik hoop dat de Simpel Fit!-methode bijdraagt aan het verkleinen van gezondheidsverschillen, zodat ieder kind straks dezelfde kansen heeft op een gezonde toekomst.’