Ontdek wat politici zeggen in politieke zendtijd

Deze visualisatie, genaamd het Politiek Woordenspel (opent in nieuw venster), is bedoeld om burgers en journalisten de kans te bieden om zelf termen op te zoeken en bepaalde trends te ontdekken in politieke reclamespotjes. Zo kun je terugzoeken hoe vaak een bepaald zelfstandig naamwoord in verschillende jaren terugkomt in de reclamespotjes van politici (van ‘leidster’ tot ‘boer’ of ‘armoede’), en welke partijen dit woord hebben gebruikt.

70 jaar politieke zendtijd

De zendtijd voor politieke partijen is vrije ruimte die politieke partijen krijgen om spotjes uit te zenden bij de publieke omroep, en bestaat inmiddels al meer dan 70 jaar. Beeld & Geluid (opent in nieuw venster)heeft het grootste deel van deze politieke spotjes van de afgelopen decennia in haar archief, en kon deze beschikbaar stellen.

Onderzoekers van het lectoraat Creative Media for Social Change (opent in nieuw venster)van de HvA maakten vervolgens deze interactieve datavisualisatie met behulp van een algoritme, te vinden op politiekwoordenspel.nl (opent in nieuw venster). Ook een aantal datajournalisten en studenten hebben aan dit project meegewerkt.

Knullig, maar niet te onderschatten

“Met deze tool wilden we het hele spectrum van wat in de spotjes op tv en radio is gezegd, voor mensen toegankelijk maken”, zegt Maaike van Cruchten, onderzoeker bij het HvA-lectoraat Creative Media for Social Change en een van de initiatiefnemers van dit project. Politieke zendtijd is volgens Van Cruchten een relatief onderbelicht onderwerp. “De filmpjes hebben een wat knullig imago. De zendtijd heeft vrij weinig aandacht gekregen van onderzoekers, journalisten en publiek. Maar ook van politieke partijen zelf; meestal wordt vrij weinig geld in deze spotjes gestoken, een paar uitzonderingen daargelaten.”

Maar ondanks dat knullige imago, moeten we politieke zendtijd ook niet onderschatten, benadrukt de onderzoeker. “Op een goed moment kun je wel tot 2 miljoen kijkers trekken. En de zendtijd is bij uitstek de mogelijkheid voor politici om direct de burger toe te spreken.”

Experimenteren met data

De onderzoekers hebben het politiek woordenspel met name gemaakt, om te experimenteren met nieuwe manieren van datavisualisatie (opent in nieuw venster). Meestal wordt bij visualisaties alleen een specifiek deel van data meegenomen, en het doel was hier om gesproken taal en woorden zo volledig mogelijk mee te nemen, in plaats van een selectie. In de tool zitten dan ook ruim 16.000 zelfstandig naamwoorden; een onderliggend algoritme herkent de spreektaal uit de spotjes.

Van Cruchten: “Insteek was om echt de rijkheid van de data mee te nemen, ook de stemmen die je minder hoort. Alle partijen komen erin terug, zelfs onbekende zoals de Nederlandse Klokkenluiderspartij, Loesje en Vrije Indische Partij; in die zin biedt dit ook een stukje parlementaire geschiedenis.”

Opvallende vondsten

De onderzoekers hebben een aantal woordtrends uitgelicht (opent in nieuw venster), met verhalen bij deze data, die je op de website kunt lezen. Maaike van Cruchten vond het zelf bijvoorbeeld veelzeggend dat de term ‘leidster’ alleen terugkomt als er over kleuterleidsters wordt gesproken. “En ’Elfstedentocht’ vond ik ook grappig om op te zoeken; blijkbaar noemde zowel een rechtse als linkse partij deze in 1986, toen de tocht werd gereden. En daarna is de Elfstedentocht in 2021 nog één keer gebruikt door BBB, in de context van boeren en Nederlands erfgoed. Je ziet dan hoe zo’n term door heel verschillende politici gebruikt wordt om hun verhaal te framen.”

Meer over Politiek woordenspel

Politiek woordenspel is ontwikkeld binnen het onderzoeksproject ReFrame (opent in nieuw venster), waarin onder meer het gebruik en de mogelijkheden van audiovisuele data voor de journalistiek worden onderzocht; een samenwerking van Beeld & Geluid, lectoraat Creative Media for Social Change (Hogeschool van Amsterdam) en de Universiteit Utrecht.