OK-GEZOND: laagdrempelig in gesprek over gezonde leefstijl

‘In Amsterdam zien we grote verschillen per stadsdeel tussen het aantal kinderen met overgewicht en obesitas’, vertelt onderzoeker Nicole Toussaint. ‘Uit de cijfers van Gezondheid in Beeld (GiB) van de GGD Amsterdam uit 2018 blijkt bijvoorbeeld dat 11,3% van de kinderen in stadsdeel Nieuw-West en 5,9% van de kinderen in stadsdeel Centrum overgewicht en obesitas hebben. De theorie leert ons dat dit vaak samenhangt met de sociaal-economische positie en sociaal-culturele achtergrond van de gezinnen die er wonen.’

Goed voorbeeld

Nicole Toussaint werkt als onderzoeker bij het lectoraat Voeding en Beweging. Ze is promovendus en doet onderzoek naar de preventie van overgewicht en obesitas via de kinderopvang bij kinderen die opgroeien in kwetsbare omstandigheden. Ze was als onderzoeker betrokken bij onderzoeksproject OK-GEZOND. ‘Overgewicht bij kinderen komt vaker voor wanneer hun ouders ook overgewicht hebben’, vervolgt ze. ‘Het helpt wanneer ouders weten wat gezonde gewoonten zijn én het goede voorbeeld geven. Wat zijn bijvoorbeeld gezonde tussendoortjes? Beweeg je regelmatig? En hoeveel tijd breng je door achter een scherm?’

‘Wanneer je op jonge leeftijd ongezonde eet- en beweeggewoonten aanleert, is het heel lastig om deze op latere leeftijd te veranderen’, vult Martinet Streppel aan. Streppel is hogeschool hoofddocent bij de opleiding Voeding en Diëtetiek en hoofdonderzoeker op de onderzoekslijn ‘Gezond Opgroeien’ bij het lectoraat Voeding en Beweging. Ze was als projectleider betrokken bij onderzoeksproject OK-GEZOND. ‘Als ouder kun je voor een kind op jonge leeftijd nog veel bepalen. Jij bent bijvoorbeeld degene die kiest welk eten er in huis komt.’

Gezond beleid

Op de meeste Amsterdamse voorscholen heerst al een gezond beleid. Toussaint: ‘Vaak wordt er alleen water gedronken en zijn er gezonde tussendoormomenten met groente en fruit. Ook worden er beweegactiviteiten aangeboden. Tijdens een eerder onderzoeksproject - PreSchool@HealthyWeight - trainden we pedagogisch professionals hierin. Na verloop van tijd ontdekten we dat ze het lastig vinden om het gesprek over een gezonde leefstijl aan te gaan met ouders. Bijvoorbeeld doordat er een taalbarrière speelt, maar ook door de vele culturele en maatschappelijke opvattingen rondom eten en bewegen. Pedagogisch professionals missen de praktische tools om dit gesprek op een prettige, laagdrempelige manier te voeren. Zonder belerend over te komen. Je wilt namelijk een positief en ontspannen contact hebben met ouders, waarbij de gezondheid en het plezier van het kind voorop staan.’

Praktische tools

Doel van onderzoeksproject OK-GEZOND was dan ook een praktische invulling geven aan het oudercontact rondom gezonde leefstijlthema’s. Toussaint: ‘Uit de gesprekken met ouders en pedagogisch professionals van Amsterdamse voorscholen destilleerden we 3 hoofdthema’s waarmee ouders geregeld worstelen: eten & drinken, bewegen en slaap. Onder deze hoofdthema’s plaatsten we 10 subthema’s die vaak genoemd werden. Denk aan: schermtijd, buitenspelen, goed slapen en hoeveelheid eten.’ 

Bij elk van de 10 onderwerpen stelden de onderzoekers een ouder-kind-activiteit samen voor op de groep én een informatiekaart voor ouders. Hierbij werden zij ondersteund door diverse partners, experts en studenten van de opleidingen Voeding en Diëtetiek en Pedagogiek. Alle informatie werd geschreven op B1-niveau en vertaald naar het Turks en Engels. Toussaint: ‘Bij het thema ‘gezond eten en drinken’ werd bijvoorbeeld een memoriespel ontworpen met plaatjes van gezonde tussendoortjes. Ouders en kinderen kunnen dit spel spelen tijdens de inloop. Pedagogisch professionals kunnen inhaken met vragen. Welke tussendoortjes kennen jullie? En hoe doen jullie het thuis?’ De ontwikkelde materialen werden samengebracht in een zogenaamde ‘toolkit’, beschikbaar op okgezond.nl(opent in nieuw venster) en in de OK-GEZOND-app(opent in nieuw venster). Pedagogisch professionals van 21 Amsterdamse voorscholen werden getraind in het gebruik van de toolkit. Om deze vervolgens in de praktijk in te zetten.

Erkenning methodiek

Het tweede deel van het onderzoeksproject kreeg door de coronapandemie een andere invulling dan vooraf gepland. Streppel: ‘We wilden een effectevaluatie uitvoeren om de impact van de methode te meten. Maar door corona gingen de voorscholen dicht. Eenmaal open mochten ouders lange tijd niet binnenkomen, waardoor we de gezamenlijke inloop misten. Gelukkig lukte het in een later stadium wél om ouders en pedagogisch professionals te vragen naar hun bevindingen.’

Toussaint: ‘We kregen veel positieve reacties. Het ontwikkelde materiaal bleek geschikt voor ouders met verschillende sociaal-culturele en sociaal-economische achtergronden. Ouders vonden het leuk om te zien dat hun kinderen genoten van de spelletjes. Pedagogisch professionals vonden het vooral fijn dat het materiaal kant en klaar was en dat het hen aanknopingspunten gaf om op een laagdrempelige manier het gesprek met ouders te starten.’

Momenteel werken de onderzoekers aan de erkenning van hun methodiek bij het Loket Gezond Leven. Streppel: ‘Daarna kan de methodiek gebruikt worden binnen de landelijke Aanpak Gezonde Kinderopvang.’ Toussaint: ‘Uiteindelijk hopen we hiermee bij te dragen aan een gezonde ontwikkeling van kinderen.’

Samenwerkingspartners OK-GEZOND

• Lectoraat Bewegen in en om School (HvA)
• Lectoraat De Pedagogische Functie van Onderwijs en Opvoeding (HvA)
• Aanpak Gezonde Kinderopvang
• Voedingscentrum
• NJi
• BOinK
• Pharos
• PPINK
• Brancheorganisatie Kinderopvang Amsterdam
• GGD Amsterdam
• Kenniscentrum Sport & Bewegen
• PLAYgrounds
• Kinderopvangorganisaties Impuls, Partou en Swazoom
• Diëtisten-praktijken de Zoete Appel en FitFood