Onderzoek naar meer diversiteit en inclusie in gymles
6 apr 2023 11:30 | Urban VitalityVoetbal, volleybal, hockey of turnen. Gymlessen op het voortgezet onderwijs worden vaak ingevuld met sportieve activiteiten uit de dominante beweegcultuur. Deze vormen van beweging sluiten lang niet altijd aan bij de behoeften van leerlingen. Zij ervaren frustratie, voelen zich niet gezien en/of verliezen het plezier in bewegen. Hoe kunnen docenten LO beter aansluiten bij de wensen en behoeften van leerlingen? En diversiteit inzetten als kracht? Het lectoraat Bewegen in en om de School (BioS) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) ontving onlangs een subsidie van € 300.000 van SIA-RAAK. Om in het onderzoeksproject 'Samen bewegen: diversiteit en inclusie in de gymles' antwoord te geven op deze en andere vragen.
‘In Nederland komt iedere jongere, tussen de 12 en 18 jaar, in aanraking met bewegingsonderwijs tijdens de gymles’, vertelt docent-onderzoeker Eva-Luca Pouwer. ‘Toch voldoet slechts 50% aan de beweegrichtlijn van 60 minuten per dag. De helft van de jongeren beweegt dus onvoldoende.’
Frustratie en verlies van motivatie
Pouwer werkt als dansdocent, studie- en onderzoeksbegeleider bij de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO). Daarnaast doet ze onderzoek naar diversiteit en inclusie vanuit het lectoraat BioS. ‘De gymles is erop gericht om jongeren in beweging te krijgen en hen voor te bereiden op een leven lang bewegen met plezier. We zien dat dit onvoldoende lukt. Waar dat mee te maken heeft? De invulling van de gymles is van oudsher sterk sportgeoriënteerd. Denk aan: handbal, voetbal, hockey, turnen. Deze sporten sluiten niet aan bij de beweegbehoeften van een groot deel van de leerlingen. Zij ervaren frustratie en verliezen daardoor hun motivatie.
Daarbij vinden docenten LO het geregeld lastig om te gaan met de diversiteit aan jongeren in hun les. Het curriculum van de gymles is vaak vooraf ingevuld. Terwijl het zo belangrijk is om aan te sluiten bij wensen en behoeften van de leerlingen. Dat zorgt voor autonomie, verbondenheid en motivatie. Leerlingen die niet graag meedoen in de gymles, vinden we wel terug bij specifieke buurtinitiatieven met beweegaanbod. Zij lijken groepen jongeren aan te spreken die zich niet thuis voelen in de huidige gymlessen. In dit onderzoeksproject analyseren we onder meer wat wij kunnen leren van deze initiatieven.’
Persoonlijke ontwikkeling
Eén van de betrokken buurtinitiatieven is Favela Street, opgericht door Roxanne Hehakaija. Vanuit haar stichting zet ze sportieve programma’s op voor jongeren, gericht op persoonlijke ontwikkeling en intrinsieke motivatie. ‘Mijn werk draait om sociale inclusie door middel van sport. Sport is universeel, het gaat voorbij het plaatje dat je hebt van mensen of plekken. In onze programma’s starten we bij wensen en behoeften. Hier is vaak weinig ruimte voor in een gymles. Wanneer je als leerling de gymzaal binnenkomt, staan alle materialen doorgaans al klaar.
Op mijn 17e gaf ik sportlessen aan een groep Marokkaanse meiden. Met het label: ‘moeilijk opvoedbaar’. We moesten voetballen. Daar zaten die meiden echt niet op te wachten. Hoe ik dat oploste? Ze mochten mij leren buikdansen. Ik liet me zien in al mijn kwetsbaarheid. Daarna trapten we alsnog een balletje. Bij de groepen die ik op dit moment begeleid, begin ik altijd met een gesprek. We leggen verbinding, en praten over thema’s die voor hen belangrijk zijn: bijvoorbeeld een goede sportbeha, sporten met een sporthijab of grensoverschrijdend gedrag. Ook tonen we rolmodellen met diverse culturele achtergronden.’
Van storytelling tot prototype
Het 2-jarige onderzoeksproject 'Samen bewegen: diversiteit en inclusie in de gymles' start in mei. Er zijn onderzoekers van 4 lectoraten van 3 hogescholen, 10 middelbare scholen en 5 buurtinitiatieven bij betrokken (zie kader).
In het eerste jaar halen de onderzoekers de ervaringen van jongeren op. Zowel in de gymles als bij de buurtinitiatieven. Pouwer: ‘Dit doen we aan de hand van storytelling en photovoice (een actieonderzoeksmethode waarbij deelnemers aan de hand van een opdracht zelf als fotograaf aan de slag gaan, red.). Wat ervaar je op dit moment? En voel je je gezien? Ook vragen we docenten LO en trainers van buurtinitiatieven naar hun ervaringen. Wat zijn hun perspectieven op inclusie? Hoe praten en denken ze over dit onderwerp? En wat zijn hun handelingsmechanismen? In het tweede onderzoeksjaar filteren we de positieve lessen uit onze onderzoeksresultaten en ontwikkelen we met elkaar een aantal prototypen die docenten LO kunnen gebruiken bij het ontwikkelen van hun lessen.’
Samen de spelregels bedenken
De prototypen vormen straks de basis voor een meer inclusieve gymles. Hehakaija: ‘Bij ons komen deelnemers vrijwillig. Een docent LO krijgt de hele dynamiek van een klas in zijn gymles. Er gebeuren misschien dingen in andere lessen, of op het schoolplein, die er tijdens de gymles uitkomen. Dat maakt leerlingen kwetsbaar en het werk van een docent LO complex. Toch denk ik dat we veel van elkaar kunnen leren als we met een open, nieuwsgierige blik naar elkaar durven kijken. Ik hoop dat we door het delen van onze kennis en expertise de sociale inclusie kunnen bevorderen.’ Pouwer: ‘Het is belangrijk dat we gaan leren wat leerlingen beweegt. En dat we dezelfde taal gaan spreken. De weg naar een inclusieve gymles is niet: iedereen laten deelnemen aan het spel, maar: samen de spelregels bedenken.’
Samenwerkingspartners Samen bewegen: meer diversiteit en inclusie in de gymles
Lectoraten
- Bewegen in en om School (BioS) van de Hogeschool van Amsterdam (HvA)
- Pedagogische Functie van Onderwijs en Opvoeding (HvA)
- Gezonde leefstijl in stimulerende sportomgeving (Haagse Hogeschool)
- Move to Be (Fontys)
Middelbare scholen
- Comenius Lyceum, Amsterdam
- Bindelmeer College, Amsterdam
- Bredero College, Amsterdam
- Van Maerlantlyceum, Eindhoven
- Varendonck College, Eindhoven
- Uuverta Boskoop Den Haag
- Metis Montessori Lyceum, Amsterdam
- Elde College, Eindhoven
- Hofstad Lyceum, Den Haag
Buurtinitiatieven
- Het LGBT+ Youth Performance Initiative Amsterdam
- Favella Street
- SK-coaching
- 3x3Unites
- Dynamo Jeugdwerk