Financiële dienstverlening; toen, nu en straks

ACHTERGROND PROJECT

De hulpverlening aan burgers met (dreigende) financiële problemen in Nederland heeft zich in de afgelopen 35 jaar ontwikkeld tot een omvangrijk geheel van organisaties, initiatieven, professionals en instrumenten. Ondanks alle inspanningen lijken er de afgelopen jaren niet meer mensen geholpen te worden binnen de curatieve schuldhulp dan voorheen. Het signaal vanuit professionals is zelfs dat als je de inwoner weet te bereiken, deze steeds beperkter te helpen is. Kortom: de cirkel van invloed van de professional neemt af terwijl de mogelijkheden om te helpen juist zijn toegenomen. Hoe kan dat?

Schouders Eronder heeft het lectoraat Armoede Interventies van de Hogeschool van Amsterdam benaderd met de vraag om de financiële hulpverlening over de afgelopen 35 jaar onder de loep te nemen om een (begin van een) antwoord te formuleren op deze vraag.

Doelstelling project

Het overkoepelende doel van het onderzoek was om tot een reconstructie te komen aangaande het denken over en het formuleren van oplossingen binnen de financiële dienstverlening over de afgelopen 35 jaar. Het onderzoek werd uitgevoerd vanuit vier doelstellingen:

1. Het verkrijgen van een cijfermatig overzicht op macroniveau van de bestedingen en mogelijke opbrengsten van de financiële dienstverlening over de periode 1990-2022 .

2. Het inzichtelijk maken van de beleids- en wetswijzigingen binnen de financiële dienstverlening over de periode 1990-2022.

3. Het inzichtelijk maken van de maatschappelijke, politieke en socio-economische context die van invloed was op het denken over financiële dienstverlening en die ten grondslag lag aan de veranderingen binnen het beleid en het denken over oplossingen in de periode 1990-2022.

4. Duiding geven aan hoe de professional zijn/haar werk heeft zien veranderen over de afgelopen 35 jaar.

Uitkomsten

In 30 jaar tijd is het aantal huishoudens met problematische schulden met een factor drie toegenomen. Het gaat nu om meer dan 720.000 huishoudens, bijna 9 procent van de bevolking. Voor hulpverleners is het steeds moeilijker geworden om mensen uit de schulden te helpen, ondanks alle inspanningen. Schulden hebben tal van oorzaken die veelal buiten de invloedssfeer liggen van de individuele professional.

De onderzoekers zien: dat de wet- en regelgeving burgers onvoldoende beschermt tegen het opbouwen van schulden. Het belang van de schuldeiser staat voorop en niet dat van de consument. Daarbij treedt de overheid vaak op als de grootste schuldeiser. Daarnaast zien de onderzoekers nog drie andere oorzaken voor de toename van schulden over de afgelopen dertig jaar.

Een groep burgers is in de knel gekomen door maatschappelijke verschuivingen, zoals de digitalisering, de opkomst van de participatiemaatschappij met de verwachting dat mensen zelfredzaam zijn en de toename van eenpersoonshuishoudens. Ook hierdoor heeft de schuldenproblematiek zich verspreid en verdiept.

Daarnaast hebben de economische ontwikkelingen gezorgd voor meer schulden. De financiële crises van 2008 en 2022, een steeds flexibelere arbeidsmarkt en het achterblijven van het bestaansminimum hebben burgers met lage inkomens onder druk gezet.

En ten slotte is de schuldhulpverlening zelf onvoldoende in staat gebleken om de herhaaldelijke aanbevelingen voor een integraal beleid en voor verbeteringen in (vroeg)signalering, preventie en nazorg in te voeren en structureel onderdeel te maken van de dienstverlening.

Meer weten over het onderzoek? Neem contact op met: