Kweekvlees: dé oplossing voor vleeseters?

Wat is kweekvlees?

Danique: ‘Voor het ontwikkelen van kweekvlees wordt er een stukje weefsel afgenomen bij een dier. Hierbij hoeft het dier niet gedood te worden en lijdt het niet. De stamcellen uit het weefsel worden in het laboratorium gevoed, zodat ze uitgroeien tot vet- en spierweefsel. Het is dus niet zo dat er volledige biefstukken in het laboratorium groeien.’ Willemijn: ‘In april werd er een proeverij gehouden, waarbij worstjes werden gepresenteerd met 30% kweekvlees. De overige 70% was plantaardig, maar met het kweekvlees hadden de worstjes wel de unieke smaak en structuur van vlees. In theorie is het ook mogelijk om worstjes van 100% kweekvlees te maken, maar het grootschalig produceren van kweekvlees is op dit moment nog niet mogelijk en te duur.’

Voor een vegetariër voelt kweekvlees als een stap terug.

Danique: ‘Dat klopt, het is duurzamer om helemaal geen vlees te eten. In ons onderzoek richten we ons daarom op vleeseters en flexitariërs. Vergeleken met conventioneel vlees is kweekvlees veel diervriendelijker en in veel gevallen duurzamer.’

In hoeverre staan mensen ervoor open om kweekvlees te eten?

Willemijn: ‘In het algemeen zien we dat de bereidwilligheid om kweekvlees te eten is toegenomen. Wel zijn er zijn een aantal uitdagingen. De eerste is dat het eten van vlees, veel meer dan dat van andere voedingsmiddelen, emotioneel beladen is. Vleeseten wordt geassocieerd met genieten, gastvrijheid, mannelijkheid. Het heeft iets hedonistisch. Tegelijkertijd is er een besef van schuld; voor jouw eten is een dier gedood.’ Danique: ‘Het eten van kweekvlees roept ook emotie op. Mensen zijn bang voor nieuwe voeding, food neophobia. Ook roept de technologie waarmee kweekvlees gemaakt wordt angst op. Terwijl mensen bij vlees denken aan de koe in de wei en dan aan het vlees op hun bord zonder stil te staan bij het proces daartussen, focussen mensen bij kweekvlees juist op de technologie.’

Willemijn: ‘De tweede uitdaging is dat veel mensen vleeseten als normaal, lekker (‘nice’), natuurlijk en gezond beschouwen. Kweekvlees zien ze als een bedreiging van die status quo. Een andere uitdaging, die daarmee samenhangt, is dat de keuze om al dan niet vlees te eten als onderwerp gepolariseerd is geraakt. Om een voorbeeld te geven: toen er een IPCC-rapport uitkwam met allerlei maatregelen die de broeikassen moesten verminderen, vielen mensen met name over de aanbeveling om minder dierlijke producten te consumeren.

De laatste uitdaging is dat kweekvlees op dit moment nog een abstract fenomeen is. Het is nog niet verkrijgbaar en dus kunnen mensen zich er moeilijk een voorstelling van maken. Misschien zouden ze het zo opeten, als je het voor hun neus hield. Met die vier uitdagingen wilden we de Dierenbescherming laten zien waar we nu staan en waar ze rekening mee moeten houden bij de communicatie en voorlichting over dit onderwerp.’

Wat hebben jullie de Dierenbescherming geadviseerd?

Danique: ‘Uit literatuuronderzoek weten we dat de sociale norm van invloed is op de acceptatie van kweekvlees. Gelukkig is de Nederlandse eetcultuur niet zo traditioneel. We adviseren dan ook om te benadrukken dat eetgewoonten niet statisch zijn, maar voortdurend veranderen.’ Willemijn: ‘Ja, maak mensen nieuwsgierig! Als een kleine groep vleeseters overstapt op kweekvlees, volgen er meer.

Daarnaast moet je mensen in de communicatie de voordelen laten zien van kweekvlees en de nadelen van conventioneel vlees. Als het schuldgevoel groter wordt over conventioneel vlees, staan vleeseters en flexitariërs misschien meer open voor alternatieven zoals kweekvlees.’ Danique: ‘Eerder had ik het over food neophobia. Mensen zijn bang om nieuw voedsel te proberen en denken vaak dat de smaak en de textuur van vlees toch beter zullen zijn. Ook vinden ze kweekvlees soms te duur of de technologie eng. We raden daarom aan om zo veel mogelijk concrete informatie te geven over kweekvlees. Daarnaast kun je de strenge goedkeuringsprocedures benadrukken, zodra kweekvlees is goedgekeurd. Naar verwachting zullen de eerste rapporten over kweekvlees in 2025 worden voorgelegd aan de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid.’ Willemijn: ‘En er is nog een ander advies dat volgens mij belangrijk is om te noemen, over erkenningsrechtvaardigheid.’

Wat is erkenningsrechtvaardigheid?

Willemijn: ‘Over het algemeen hebben mensen er moeite mee als zij afscheid moeten nemen van iets dat voor hen normaal is, zoals het eten van vlees. Dat voelt als een verlies. Ook kunnen burgers zorgen en bezwaren hebben wat betreft bijvoorbeeld de voedselveiligheid van kweekvlees. Vaak hebben mensen die de innovaties bedacht hebben daar te weinig oog voor. Zij denken alleen, maar dit is diervriendelijk en duurzaam! We hebben de Dierenbescherming geadviseerd om die verlieservaring en zorgen te erkennen en daar empathisch op te reageren.’

Is dat geen complexe boodschap voor de Dierenbescherming: aan de ene kant het verlies erkennen en aan de andere kant mensen open te laten staan voor kweekvlees?

Willemijn: ‘Ja, dat is zo. Maar wat ik verrassend vond aan ons onderzoek is dat kweekvlees een opening tot gesprek kan bieden. In eerste instantie roept kweekvlees misschien een ‘yuk-reactie’ op. Maar als je er langer bij stil staat, is vlees eigenlijk even vies of raar. Mensen denken alleen liever niet aan de pijnlijke kanten van de vee-industrie. Het gesprek over kweekvlees maakt het makkelijker om over de nadelen van vlees te beginnen. Alleen dat is al winst.’