Leren van ver weg

Van de week kreeg ik in mijn klushuis in de Bijlmer bezoek over de vloer: een onderzoekster uit het verre São Paulo die samen met collega’s aan een project over zelfbouw werkt. Wie aan zelfbouw in Brazilië denkt, komt al snel uit op de favela’s en het valt te betwijfelen of er vraag is naar dit soort woonvormen in ons land. Echter, als je abstracter denkt, zijn er misschien best kansen om iets van elkaar te leren als het om het proces gaat. Kan zelfbouw iets worden wat ook in Nederland minder welgestelde mensen de vrijheid biedt om hun woning te personaliseren?

Het proces van leren van elders, ofwel policy transfer, in een complex sociaal systeem is niet eenvoudig. Het vergt veel reflexie vermogen om beleid te ontwikkelen dat is geïnspireerd op andere contexten, maar wordt toegesneden op, in dit geval, de Nederlands context met haar door de eeuwen heen ontwikkelde bestuurlijke en sociale structuren.

Onderzoek in mijn eigen vakgebied, gericht op knooppunt- ontwikkeling, laat zien dat het vermogen om re exief te leren, ook van het buitenland, een belangrijke factor is bij beleidsvernieuwing. In dit nummer komen de buitenlandse casussen van Colombia en China aan bod. Het onderzoek naar de komst van een roltrap in het Colombiaanse Medellín laat goed zien dat het te kort schiet om vervoersverbindingen alleen te bekijken in termen van doorstroming. Fietspaden, buslijnen of straten zijn ook plaatsen van sociale contact die kunnen bijdragen aan cohesie en een gevoel van veiligheid, of juist niet.

Ondanks dat het werk van Jane Jacobs door veel planners is omarmd, is een dergelijke benadering in Nederland niet altijd voldoende geïnstitutionaliseerd. Het artikel van Roomer & Hartmann over welstandsbeleid in dit nummer laat goed zien wat voor spanningen kunnen ontstaan, zelfs wanneer men van andere gemeenten in Nederland probeert te leren. In dit artikel, en in veel andere gevallen, komt de vraag naar voren hoe er voor meer vrijheid en exibiliteit gezorgd kan worden zonder dat het algemeen belang en beginselen zoals rechtvaardigheid in het geding komen. Is maatwerk een oplossing? En hoe ziet dat eruit op verschillende terreinen? Buitenlandse voorbeelden kunnen inspiratie leveren, maar vooral is er moed nodig om kritisch te zijn, buiten de eigen comfortzone te stappen en te experimenten.