Centre of Expertise City Net Zero officieel van start

Van het voorkomen van wateroverlast door klimaatverandering tot het verminderen van afval en uitstoot van broeikasgassen in een uitdijende stad. De MRA staat de komende jaren voor uitdagende vraagstukken. Maar er liggen ook volop kansen. ‘Denk alleen al aan de enorme hoeveelheid woningen die de komende jaren gebouwd moeten worden. Het is belangrijk dat we hierin de laatste inzichten meenemen over circulaire, energieneutrale en hittebestendige bouw,’ illustreert Boerwinkel.

Anders kijken naar welvaart

Het is wel een hele opgave. ‘Zo ongeveer alles moet anders,’ zegt Boerwinkel. ‘Van de manier waarop we produceren en consumeren, en de stad inrichten, tot hoe we kijken naar economische groei, welvaart en de waarde van producten.’

De kunst is ervoor te zorgen dat de oplossingen die er komen elkaar ondersteunen of zelfs versterken. En dat er straks voldoende goed opgeleide professionals beschikbaar zijn om ze te realiseren. Alleen al de verzwaring van het elektriciteitsnet voor een duurzame energievoorziening vergt een enorme hoeveelheid mankracht. ‘Daarom is het belangrijk dat we vanuit meerdere disciplines met elkaar samenwerken,’ zegt Boerwinkel. ‘En dat iedereen bij de veranderingen betrokken wordt, van overheid tot bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en burgers.’

Voor de stadsbewoner moet de transitie een logisch verhaal zijn. ‘Wat als steeds meer parkeerplekken alleen voor elektrische auto’s bestemd zijn, en we naar een ander afvalsysteem toe gaan? Staan mensen open voor experimenten, en worden de lasten en de baten die komen kijken bij veranderingen eerlijk verdeeld?’

Klimaatakkoord in Parijs

Haast is geboden. ‘In het Klimaatakkoord van Parijs hebben we ons gecommitteerd aan een vermindering van broeikasgasemissies met 49 procent in 2030,’ zegt Boerwinkel. ‘Dat is over een krappe acht jaar, en voor die tijd moet er nog heel veel gebeuren.’

Weloverwogen beleid ontwikkelen, draagvlak creëren en gedegen onderzoek doen naar oplossingen kost tijd. ‘Daar zit spanning,’ weet Boerwinkel. ‘Het lastige is dat we op veel vragen nog geen concreet antwoord paraat hebben. Het is populair om te zeggen dat we alle oplossingen al hebben, maar dat is gewoonweg niet zo. Digitalisering en artificial intelligence stellen ons voor nieuwe uitdagingen, productieprocessen veranderen in razend tempo en installaties moeten zuiniger. We moeten nog veel leren over de gebruiker en consument, experimenteren met nieuwe businessmodellen en ga zo maar door.’

Systeembenadering

Een integrale benadering, waarbij meerdere disciplines en sectoren samenkomen, is volgens experts de sleutel tot succes in maatschappelijke veranderingsprocessen. En dat is precies de gedachte achter het CoE City Net Zero. ‘Binnen de HvA kijken we als CoE over de faculteitsmuren, de grenzen van vakgebieden, heen. Al die opleidingen en onderzoeksgroepen nemen hun eigen netwerk mee, geworteld als ze zijn in de regio. Dat maakt ons bij uitstek geschikt om partijen met elkaar te verbinden en zo de transitie naar een duurzame samenleving in een stroomversnelling te brengen,’ zegt Boerwinkel.

Het CoE City Net Zero stimuleert de samenwerking tussen praktijkpartners, onderzoeksgroepen en onderwijs in de MRA. ‘Daarbij richten we ons op drie belangrijke thema’s die onderling nauw met elkaar verbonden zijn: zero emissions, zero waste en zero impact of climate extremes,’ vertelt Boerwinkel. Zo’n 15 onderzoeksgroepen zijn aan het CoE verbonden, en de thema’s die centraal staan raken aan de curricula van een groot aantal opleidingen. ‘Het netwerk brengt ons vraagstukken uit de regio. Daarop jagen we nieuw onderzoek en nieuwe projecten aan. We zorgen er ook voor dat deze casuïstiek een plek krijgt in ons onderwijs, of in cursussen voor professionals. Daarbij nemen we de laatste inzichten uit ons onderzoek mee.’

Zero emissions

Streven binnen het thema zero emissions is, in lijn met de ambitie van de Nederlandse overheid, nul emissie in 2050. ‘We zetten hierbij in op de ontwikkeling van roadmaps voor de energietransitie in de gebouwde omgeving, het elektriciteitssysteem en mobiliteit,’ illustreert de programmamanager. Als mede-initiatiefnemer van de learning community Systeemintegratie neemt het CoE deel aan een landelijk netwerk waar professionals, onderzoekers en studenten vanuit de kennisinstellingen samen aan vraagstukken werken rondom de integratie van de nieuwe duurzame energiewaardeketen.

Zero waste

Binnen het thema zero waste heeft het CoE City Net Zero een 100 procent circulaire samenleving in 2050 als stip op de horizon gezet. ‘Hiertoe hebben we onder meer het meerjarige, interdisciplinaire programma CIRCOLLAB opgezet,’ illustreert de programmamanager. CIRCOLLAB organiseert regelmatig kennis-events, excursies en andere activiteiten in de regio waar CIRCOLLAB-partners kennis, ervaringen en ideeën kunnen uitwisselen.

Zero impact of climate extremes

Bij het thema zero impact of climate extremes is een waterrobuuste en klimaatbestendige MRA in 2050 het uitgangspunt. ‘Een mooi voorbeeld van waar we als CoE verschil maken is de ontwikkeling van een leertraject voor ambtenaren van de gemeente Amsterdam. De minor Klimaatbestendige Stad – gebaseerd op de laatste inzichten uit onderzoek – vormde de basis voor deze cursus. Tijdens zo’n leertraject halen we ook meteen nieuwe kennisvragen op voor onderwijs en onderzoek. Het leertraject staat inmiddels open voor ambtenaren in heel Nederland,’ aldus Boerwinkel.

Kick-off evenement

Tijdens de kick-off bijeenkomst op 21 maart 2023, in het Jakoba Mulderhuis op de Amstelcampus, verkent het CoE de rol die de netwerkorganisatie samen met haar partners kan spelen in de grote stedelijke transities. ‘Doel is elkaar te inspireren en vooral ook in beweging te brengen, met veel positieve energie en een aanzet naar nieuwe samenwerkingsverbanden,’ benadrukt Boerwinkel. Tijdens de middag zijn er werk- en kennissessies over uiteenlopende thema’s, van artificial intelligence en ondernemerschap tot effectieve samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen.

Boerwinkel en haar team stippelen komend jaar een meerjarig strategisch programma uit voor het CoE. ‘We zetten nadrukkelijk in op het organiseren van verbinding en de uitwisseling van kennis en expertise tussen partijen. Daarnaast blijven we nieuwe projecten aanjagen. We zorgen er ook voor dat vraagstukken van partners in het onderwijs landen en gaan meer leergangen ontwikkelen voor professionals. Er komt ook een programmaraad die de inhoudelijke kaders met ons zal schetsen, met vertegenwoordigers van binnen en buiten de HvA.'

Spin in het web

Als het aan Boerwinkel ligt, ontwikkelt het CoE City Net Zero zich de komende jaren tot een spin in het web op het gebied van grootstedelijke klimaatvraagstukken in de MRA. ‘Elke partij die zich hiervoor wil inzetten, moet bij ons terecht kunnen. Wij kunnen ze koppelen aan de juiste onderzoekers of opleidingen en helpen bij het opzetten en coördineren van samenwerkingsverbanden. En vooral de krachten bundelen met bestaande initiatieven. Voor kenniswerkers wordt de organisatiedruk steeds groter, met de veelheid aan initiatieven gaat (te) veel tijd zitten in afstemming. Die handschoen pakken wij op voor onze eigen onderzoeksgroepen. Dan kunnen zij zich richten op de inhoud.’

Boerwinkel ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. ‘Er is veel energie rondom het CoE. We zitten hier midden in de stad, tussen de uitdagingen én de innovatie. Ons verhaal resoneert, en dat is precies wat we nodig hebben om dingen in beweging te krijgen.’